Geleneksel Antep evlerinde kalem işi bezeme ve duvar resimleri

Abstract

Türk sanatında yaygın bir bezeme olarak uygulanan kalem işi; cami, türbe, şadırvan ve ev mimarisinde sevilerek tatbik edilmiştir. Özellikle, Osmanlı sanatında klasik dönem olarak adlandırılan XVI. yüzyılda pek çok caminin kubbesini süsleyen bu bezeme türü, Türk süsleme sanatında zamanla kullanılan hatayi, penç ve rumi motifleriyle zenginleştirilmiştir.Osmanlı İmparatorluğu'nda III. Ahmed döneminde (1703-1730) başlayan Batılılaşma hareketleri, bu dönemin siyasi, ekonomik ve sosyal yapısını etkilediği gibi sanata da yön vermiştir. Batılılaşma dönemiyle beraber, barok, rokoko ve ampir gibi Batı kaynaklı sanat akımları da Türk sanatında etkili olmuştur. Bu dönem kalem işi bezemelerinde klasik dönemde kullanılan motiflerin yerlerini, ?C? ve ?S? kıvrımlı motifler, natüralist çiçek motifleri, natürmortlar, çeşitli bitki yaprakları, perde tasvirleri almıştır. Batı kaynaklı motiflerle beraber, bezeme anlayışı da değişmiş, bu dönemde duvarları ve tavanları süsleyen kalem işi bezemeler, barok ve rokoko kıvrımlı dallar arasına yerleştirilmiş panolar ya da madalyonlar içerisinde görülen manzara tasvirleri tercih edilen süslemeler olmuştur. Bu dönemde öncelikle başkent İstanbul'da Topkapı Sarayı duvarlarında karşımıza çıkan resimler, Anadolu'da da geniş bir yayılma alanı bularak, duvar resmi geleneğini ortaya çıkarmış ve bezemelerde kullanılan motifler birbirinin devamı niteliğinde olmuştur.Osmanlı İmparatorluğu'nda güç kazanan ayan ve eşrafın da bu geleneğin Anadolu'da yayılmasında büyük etkisi olmuştur. Evlerini ve konakları başkent modasına uygun olarak tezyin ettirmek isteyen eşraf, bir nevi kendi zevklerini de ortaya koymuşlardır.XIX. yüzyılın sonlarına doğru milli akımların ortaya çıkmasıyla birlikte kalem işi bezmeler daha gelenekçi bir üslupta ele alınmaya başlanmıştır. Bu dönemden itibaren duraklamaya uğrayan kalem işi bezeme, günümüzde de babadan oğula geçen bir gelenek olarak devam ettirilmektedir.Anahtar Kelimeler: Kalem İşi, Duvar Resmi, Süsleme, Antep

Interior decoration, practised as a common decoration in Turkish art, was applied in mosque, tomb, fountain and house architecture. This kind of decoration, particularly decorating the domes of numerous mosques in the 16th century, named as the classical period, was enriched with hatai, penç and rumi motifs used with time in Turkish decorative art.Westernization movements that started during the reign of Ahmed III (1703-1730) in the Ottoman Empire began to shape art as well as influencing the political, economic and social structure of the period. With the Westernization period, art movements rooted in the West such as baroque, rococo and empire became influential in Turkish art. The ornaments of this period, motifs used in the classical period were replaced by ?C? and ?S? bend motifs, naturalistic flower motifs, still-life paintings, leaves of various plants and representations of curtains. With the motifs rooted in the West, the concept of changed decoration and the engraved ornaments decorating the walls and ceilings in this period and the representations of seen scenery in the panels and medallions placed between baroque and rococo bended leaves formed the favourite ornaments. The paintings in this period, those on the walls of the Topkapı Palace in İstanbul, the capital, in particular revealed the tradition of wall-painting, finding a wide area to spread in Anatolia as well, and the motifs employed in ornaments were handled as consecutive.Ayan (local notables) and eşraf, having gained power in the Ottoman Empire also played a great role in spreading this tradition in Anatolia. The eşraf that had a desire to have their houses and residences decorated in accordance with the fashion of the capital in a way displayed their tastes.Towards the end of the nineteenth century along with the emergence of national movements ornaments began to be dealt with a more traditional style. Ornaments that started to decline from that period on, have continued as a tradition inherited.Key Words: İnterior Decoration, Wall Painting, Ornament, Antep