Arap anlambilimi ve Arap anlambiliminin el-Hasâis`teki temelleri

Abstract

Bu çalışmada modern anlambilim konuları çerçevesinde İbn Cinnînin anlambilime katkıları tespit edilmeye çalışılmıştır. Çalışmamızın odak noktasını bu âlimin el-Hasâis isimli eseri oluşturmaktadır. Çünkü bu kitap ele aldığı konular itibariyle günümüz anlambilim kitaplarıyla paralellik arz etmektedir. İbn Cinnî, bu çalışmasında, anlam, eş anlamlılık, çok anlamlılık, anlam çeşitleri, anlam değişimleri, ses-anlam ilişkisi, morfoloji ve anlam, sözdizimi ve anlam gibi konuları ele almıştır. Ayrıca Arap gramerindeki irâb ile anlamsal yorum ilişkisini değişik boyutlarıyla incelemiştir. İbn Cinnî ses-anlam ilişkisini ayrıntılı bir biçimde tartışmıştır. İbn Cinnî bu olguyu iştikâk-ı ekber olarak isimlendiren ilk âlimdir. O el-Hasâisinde ses-anlam ilişkisini değişik açılardan incelemiş, konuyla ilgili yeterince örnek vermiş, bu ilişkiyi değişik kategorilere ayırmıştır. Ayrıca bu olguya nasıl yaklaşılması gerektiğiyle ilgili ilkeler belirlemiş ve değerlendirmeye tâbi tutmuştur. Bu çalışmanın tefsir, hadis gibi ilahiyat alanlarında yapılacak olan semantik analiz incelemelerine de katkı sağlayacağı kanaatini taşıyoruz.

In this study, with the framework of modern semantics, tried to determine contributions of Ibn Jinn to semantics. Ibn Jinns book, al-Khasis, is the focal point of our work. Because, al-Khasis, in terms of topics in this book, coincides with modern linguistic books. Ibn Jinn, in this work, dealt with topics such as meaning, polysemy, synonymy, types of meaning, semantic changes, sound-meaning relationship, morphology and meaning, syntax and meaning. Also examined various aspect of irb in Arabic grammar and semantic interpretation. Ibn Jinn discussed sound-meaning relationship in detail. This linguist is the first scholar named this phenomenon as ?al-ishtiq?q al-akbar. In al-Khasis has considered sound-meaning relationship from different perspectives, gave enough examples and devoted this topic to various categories. This scholar determined principles of how to approach this phenomenon and evaluated this topic. We believe that the study will contribute to the examinations in fields of theology such as the hadth and tafsr.