İslâmî Türk edebiyatında sînezenler

Abstract

Hz. Peygamber'in torunu Hz. Hüseyin, 10 Muharrem 61 (10 Ekim 680) Cumartesi günü Kerbelâ'da şehit olmuştur. Türk İslâm tarihinde bugün aşura günü olarak bilinmektedir. Aşura günü Kerbelâ'da yaşananlar Müslümanları derinden etkilemiş ve bu durum Türk edebiyatında Hz. Hüseyin ve Kerbelâ vakası üzerine çeşitli edebî ürünlerin verilmesini sağlamıştır. Bu edebî ürünlerden biri de sînezenlerdir. Muharrem ayında Iğdır yöresi başta olmak üzere birçok yerde yapılan matem etkinliklerinin bir parçası olan sînezenlerin, İslâmî Türk edebiyatının da bir mahsulü olarak edebî literatürde yerini alması mümkündür.Bu çalışmanın asıl amacı sözlü gelenek içerisinde ağızdan ağıza dolaşarak günümüze kadar intikal etmiş olan sînezenleri bir araya getirip yazıya dökmek ve böylece sînezen şiirlerinin kalıcı hale gelmesini sağlamaktır.Çalışmanın Birinci Bölümü'nde sînezenin tanımı yapılmış, sînezenlerin nasıl ve ne zaman ortaya çıktığına ilişkin bilgiler verilmiş ve sînezenin bir edebî tür olup olamayacağı tartışması üzerinde durulmuştur. İkinci Bölüm'de sînezenlerin kültür çerçevesini çizmek amacıyla umumî tahlili yapılmış, Üçüncü Bölüm'de ise sözlü gelenek içerisinde yer alan sînezen metinleri toplanarak bir araya getirilmiştir.Anahtar kelimeler: Sînezen, Hz. Hüseyin, Kerbelâ, Muharrem, Aşura.

Hz. Husain, the grandson of the prophet Hz. Muhammad, was martyred on Saturday, 10 Muharram 61 (10 October 680) in Karbala. This day is known as Ashura in the Islam world. The events occurred during the Ashura day in Karbala have affected Muslims so deeply that various literary works have been produced in Turkish literature on Hz. Husain and the Battle of Karbala. One of these literary works is the `sinezens`. Sinezens which is performed in many places particularly in Iğdır region as a part of mourning events during Muharram can take part in literature as a product of the Turkish-Islamic literature.The main goal of this work is to collect and write down sinezens, which have reached the present day by word of mouth, and thus, to make sînezen poems permanent.In the first chapter of the work, the definition of sinezens and how and when they were developed is given, and it is discussed whether sinezens can be a literacy genre. In the second chapter, a general analysis is performed to determine the cultural frame of sinezens. In the third chapter, the sînezen texts part of the oral tradition have been collected. Keywords: Sinezen, Hz. Husain, Karbala, Muharram, Ashura.