İbnu`n-Nedîm`in el-Fihrist adlı eserine göre tercüme faaliyetleri ve mütercimler

Abstract

Ebu'l-Ferec Muhammed b. Ebi Ya'kûb İsḥâḳ en-Nedîm el-Varrâḳ el-Baġdâdî Abbâsîler'in III. asrında yaşamış önemli bir âlîmdir. Bu âlîm İbnu'n-Nedîm olarak da bilinir. İbnu'n-Nedîm aynı zamanda Arap Edebiyatı'nın ilk biyografî eseri el-Fihrist'in de müellifidir. Bu kitap, h. IV. / m.VIIII. yüzyılda görülen kültürlerin, edebî, ilmî ve dinî alanda Arapça yazılan eserlerin ve bu eserlerin müelliflerinin, şârihlerinin, müfessirlerinin ve mütercimlerinin kaydının tutulduğu kapsamlı bir biyografik kaynaktır. Ayrıca el-Fihrist tercüme tarihi açısından da önem arzeder. Öyle ki, tercüme faaliyetlerinin en parlak dönemi olarak bilinen, Abbâsîlerin varlığını sürdürdüğü beş asır boyunca tercüme alanında yapılan çalışmalara, mütercimlere, tercüme edilen eserlere ve Beytu'l-Ḥikme gibi çeviri merkezlerine bu kaynak sayesinde ulaşabilmekteyiz. Bu şekliyle el-Fihrist, Arapçaya ilk çeviri çalışmaları ve bu çevirileri yapan mütercimler hakkında günümüzde de bilgi sahibi olmamızı sağlamaktadır. İbnu'n-Nedîm, Bağdâd'ta çeviri faaliyetlerine aktif olarak katılan mütercimleri, hangi alanlarda tercümeler yaptıklarını, Arapçaya tercüme edilen eserlerin özelliklerini ve mütercimlerin uzmanlık alanlarını el-Fihrist'te geniş bir şekilde ele almıştır. Müellifin, el-Fihrist'te mütercimlerin bir listesini vermesi, Arapçaya çeviri sürecine katılan mütercimlerin tespitini mümkün kılabilmektedir. Biz de bu listeden yararlanarak çalışmamızda el-Fihrist'te bahsi geçen mütercimleri, bu mütercimlerin çeviri ve telif eserlerini ele aldık. Çeviri tarihi açısından önemli bilgileri içinde barındıran el-Fihrist, bu alanında çalışma yapan her kesimden araştırmacılar için eşşiz bir başvuru kaynağıdır. Anahtar Kelimeler; İbnu'n-Nedîm, el-Fihrist, Mütercimler, Tercüme Faaliyetleri, Abbâsi Devleti, Beytu'l-Ḥikme, III. Abbâsî Asrı.

Ebu'l-Ferec Muhammed b. Ebi Ya'kûb İshâk en-Nedîm el-Varrâk el-Bagdâdî is a prominent scholar, who lived in the 3th century of the Abbacies. This scholar is also known as İbnu'n-Nedîm. İbnu'n-Nedîm is the author of el-Fihrist, which is the first biography work of Arabic Literature, as well. This book is an extensive biographical source in which the cultures, the works written in Arabic in literary, scholarly and spiritual field, and the authors, commentators, explicators and translators of these works seen in 4th century A.H / 9th century A.D are recorded. Furthermore, el-Fihrist is also important in terms of the history of translation. So, we are able to be reaching the works carried out in the field of translation, translators, the works translated and the translation centers such as Bayt Al Hikme for five centuries when the Abbacies continued its existence that is known as a period of success of translation movements, by means of this source. In this way el-Fehrest provides us with information about the first translation studies into Arabic and the translators who carried out these translations at the present time as well. İbnu'n-Nedim broadly addressed the translators actively participating in translation movements in Bagdad, he addressed in what fields they carried out translations, he addressed the features of the works translated into Arabic and he also addressed the specialties of the translators in el-Fihrist. That the author gave the roster of the translators in el-Fihrist makes it possible to detect the translators participating in the process of translation into Arabic. Through using this roster, in our study, we addressed the translators mentioned in el-Fihrist, the translations and copyrighted works by these translators. el-Fihrist, which contains important information in terms of the history of translation, is a unique reference guide for the researchers from all strata doing studies in this field.Key Words: İbn Al-Nadîm, Al-Fehrest, Translators, Translation Movements, Bayt Al Ḥikma, III. Abbasid Dynasty