Divan edebiyatında su imgesi ve muhtelif tezahürleri (Yunus Emre, Fuzuli, Nabi ve Şeyh Galib örneği)

Abstract

Bu çalışmada farklı yüzyıllarda yaşamış mühim şahsiyetlerin adından çokça söz edilen eserlerinde su ve suya dair yer verdikleri imgeler konu edilmektedir. Suyu ve suyun muhtelif tezahürlerini irdelemek amacıyla XIII. yüzyıldan Yunus Emre; XVI. yüzyıldan Fuzuli; XVII. yüzyıldan Nabi; divan edebiyatının gerilemeye yüz tuttuğu bir dönemde farklı mazmunlarla adından söz ettiren XVIII. yüzyıl şairlerinden Şeyh Galib seçilmiştir. Böylece dinî tasavvufi, klasik, hikemi ve sebk-i hindiden birer örnek temel alınmıştır. Çalışmanın giriş kısmında mitoloji, din, mimari ve sanatta ayrıca Türk edebiyatı ve ona etki etmiş Arapça-Farsça gibi dillerin edebiyatlarında suyun nasıl ele alındığına temas edilmiştir. Su ve suya dair her unsurun değerlendirildiği (yağmur, bulut, çiğ tanesi, deniz vb…) ibareler mahiyetlerine göre katagorize edilmiştir. Birinci bölümde dinî ve tasavvufi unsurların, ikinci bölümde insan başlığı altında sevgili, âşık, rakip, padişah ve köle gibi bazı tiplerin, üçüncü bölümde tabiat ve yaşantıya dair unsurların su ve muhtelif tezahürleriyle nasıl ilişkilendirildiği irdelenmeye çalışılmıştır. Dördüncü bölümde suyun diğer unsurlarla münasebeti yer almaktadır. Bu başlık altında suyun soyut bazı kavramlar, yazıya dair bazı kavramlar ve ses/musiki ile olan ilişkisine değinilmiştir. Ayrıca su yapılarına yer verilmiştir. Son olarak şairlerin suyu konu ettikleri deyimler ve atasözleriyle su ile yapılan geleneksel uygulamalara nasıl yer verdiklerine değinilmiştir. Anahtar Kelimeler: Divan şiiri, su imgesi, edebiyat.

This study deals with water and images of water in frequently talked over works of eminent authors that lived in different centuries. In order to explore the image of water and its various manifestations the following authors have been selected, namely, Yunus Emre, from 13th century, Fuzuli, from 16th century, Nabi, from 17th century, and Sheik Galib, who prevailed with his mastery in a time when the star of Divan Literature was fading and is well-known for different poetic images in the 18th century. Thus, religious mysticism, classical, wisdom and sebk-ı hindi are some examples.The introduction discusses how water is dealt with in mythologies, religions, architecture and arts also Turkish literature and the literature on languages such as Arabic and Persian which influenced it. Expressions of water and all elements concerning water such as rain, cloud, dew drops, sea and the like have been categorized according to their characteristics. The study aims to explore how water and its various manifestations are connected with elements of religion and Sufism in the first part, with such types, under the human title, as lover, beloved, opponent, padishah, and slave in the second part, and with elements concerning nature and life in the third part. In the fourth chapter, the relation of water with other elements is mentioned. Under this head, abstract concepts of water and some concepts of writing are related to the relation with sound/music. Also water structures were included. The fifth part, water is the last part covers water idioms and proverbs and how the poets employed traditional practices performed with water. Key Terms: Divan poetry, water image, literature.