Iğdır ovası yüzey topraklarının bazı fiziksel ve kimyasal özellikleri ile strüktürel dayanıklılık ve erozyona duyarlılık ölçütleri arasındaki ilişkiler

Abstract

5. ÖZET Bu araştırma, Iğdır ovası yüzey topraklarının bazı fiziksel ve kimyasal özellikleri ile strüktürel- daya nıklılık ve erozyona duyarlılık ölçütleri arasındaki iliş kileri ve strüktürel bozulma ile erozyona uğrama eğilimle rini ortaya koyabilmek amacıyla ele alınmıştır. Bunun için ovayı temsilen ovanın yaklaşık 3/4 'lük kesiminden ve tarla tarımı yapılmakta olan alanlardan 21 adet yüzey (0-20 cm) toprak örneği toplanmıştır. Toprakların kil, silt + kil, katyon değişim kapasi tesi, özgül yüzey alanı ve organik madde içerikleri ile strüktürel dayanıklılık indeksi, agregat stabilitesi, Boekel oranı ve çatlamaya karşı duyarlılık değerleri arasında önem li pozitif, kil oranı, dispersiyon oranı, erozyon oranı, geçirgenlik oranı ve toprak aşınım faktörü değerleri arasın da da önemli negatif korelasyonlar saptanmıştır. Ayrıca top rakların kireç içerikleri ile dispersiyon oranı arasında önemli negatif, agregat stabilitesi ile de önemli pozitif korelasyonlar elde edilmiştir. Toprakların değişebilir sod yum içerikleri ile seçilen ölçütler arasında ise önemli bir ilişki kaydedilememiştir. Araştırma konusu toprakların kil, silt + kil, kat- yon değişim kapasitesi, özgül yüzey alanı ve organik madde gibi temel özellikleri ile seçilmiş bulunan strüktürel da yanıklılık ve erozyona duyarlılık ölçütleri arasında önemli ilişkiler elde edilmiştir. Bu ilişkilerden yararlanılarak, temel toprak özelliklerinden birinin bilinmesi ve ilgili regresyon eşitliğinde yerine konulması ile strüktürel daya nıklılık ve erozyona duyarlılık durumu tahmin edilebilir.- 35 - Toprakların strüktürel dayanıklılıklarını ve erozyo na duyarlılıklarını ortaya koyabilmek amacıyla geliştirilmiş olan söz konusu ölçütlere göre yapılan değerlendirmeler bir birlerine oldukça yakın sonuçlar vermiştir. Bu durum seçil miş bulunan ölçütlerin birbirlerini desteklediklerini ya da tamamladıklarını göstermektedir.

SUMMARY The objective of this research work was to investigate the relationship between some physical and chemical properties and indices of structural stability and erodibility of the soils, and at the same time, to evaluate the structural de terioration and susceptibility of the soils to erosion. For this purpose, 21 surface samples (0-20 cm) were collected from arable lands, İğdır plain, eastern part of Turkey. Significant correlations were found between clay content, silt + clay content, cation exchange capacity, spe cific surface area and organic matter content and structural stability index, aggregat stability, Boekel's ratio, sus ceptibility to craking, clay ratio,' dispersion ratio, erosion' ratio, permeability ratio and erodibility factor of the soils. In addition, a significant relationship was also found between lime content and aggregat stability and dispersion ratio, but no relationship with exchangeable sodium content was noted. Significant correlation coefficients were obtained between some properties of the soils and selected indices, and thus, the structural stability and erodibility of the soils may be estimated, as a first approximation, by a know ledge of some basic properties, eg clay content, silt + clay content, cation exchange capacity, specific surface area and organic matter content, and by using one of the reggression equations calculated. The ordering of the soils based on their structural stability and erodibility values show that, the results run parallel and support each other.