Türk sosyologlarının osmanlı toplum yapısına dair görüşleri üzerine sosyolojik bir analiz

Abstract

Bu çalışma sosyologların Osmanlı-Türk toplum yapısı üzerine analizlerine odaklanırken ayrıca tarihçi, iktisatçıların konuyla ilgili görüşlerine de geniş yer vermiştir. Özellikle 1960'larda Türkiye'nin geri kalmışlığını, çağdaşlaşamadığını düşünen sosyal bilimciler tarihsel bir bakış açısıyla söz konusu yapıyı, iktisadi, politik ve sosyolojik analizlere tabi tutmuştur. Birinci bölümde Osmanlı'nın siyasal ve toplumsal yapısı ile ilgili tarihi veriler ele alınarak, yöneten-yönetilen ilişkisi, sivil toplum, ayanlar ve siyasal-iktisadi gerçekler araştırılmaya çalışılmıştır. Aynı bölüm içerisinde Osmanlı toplum yapısını, Asya tipi üretim tarzı, feodalizm, pre-kapitalizm ve milliyetçi muhafazakâr bir düşünce dairesi içerisinde değerlendiren çalışmalar anlatılmıştır. İkinci bölümde Behice Boran, Cahit Tanyol, Şerif Mardin, Niyazi Berkes ve Baykan Sezer gibi sosyologların Osmanlı toplum yapısını, dikkate almış oldukları kavram ve olgularla beraber analize tabi tutulmuştur. Söz konusu sosyologların Osmanlı yönetim şekli, üretim tarzı, siyasi ve iktisadi anlayışlarıda ayrıntılı bir şekilde verilmiştir. Üçüncü bölümde ise Osmanlı toplum yapısını belirli bir ideolojiye yakınlaştırmak ya da bazı hazır kalıplar içerisine yerleştirmek kaygısı dışında, iktisat ahlakından, toplumun kültürel politik yapısına kadar özsel bir kimliğe sahip olup olmadığı üzerine tartışmalar yapılmıştır. Ayrıca Osmanlı'nın kendine has yapısına sahip olduğu, batı ile olan tarihsel zihniyet farklılığından yola çıkarak analiz edilmiş, mesafe bilinci, tasavvuf anlayışı ve inanç kavramının bu analize nasıl fayda sağladığı ayrıntılı bir şekilde anlatılmıştır.

This study focuses on the analyses of sociologists on the structure of Ottoman-Turkish society, giving wide coverage to the opinions of historians and economists on the subject as well. The sociologists thinking Turkey lagged behind and could not get modernized especially in 1960's, made economic, political and sociological analyses of this structure from a historical point of view. The first chapter presents the research on the relationship between ruler-ruled, civil society, the notables, and political-economical facts. The same chapter explains the studies evaluating the Ottoman social structure within the framework of Asian type production styles, feudalism, pre-capitalism and nationalist conservative mentality. The second chapter analyzes Ottoman social structure in line with the concepts and phenomena studied by sociologists like Behice Boran, Cahit Tanyol, Şerif Mardin, Niyazi Berkes and Baykan Sezer. The same chapter addresses the Ottoman administration style, production style, political and economic perception of these sociologists in detail. The third chapter discusses that besides the concerns about converging the Ottoman social structure with a certain ideology or positioning it in some stereotypes, whether it had an essential identity from economic ethics to cultural political structure of the society. Furthermore, Ottoman's peculiar structure is analyzed taking the historical mentality difference between the West and Ottoman as a basis. And how sense of distance, Islamic philosophy and faith bring benefit to the analysis is explained in detail.