Erzurum Arkeoloji Müzesi Kura-Aras Kültürü Ocakları

Abstract

Yakındoğu Arkeolojisinde Erken Transkafkasya veya Kura-Aras Kültürü isimleri ile tanınan bir kültürel birliktelik, MÖ. 4. Binyılın sonlarından, MÖ. 2. Binyılın başlarına değin, kendine has mimarisi, siyah yüzeyli, iyi derecede açkılı, el yapımı çanak çömleği ve kendine özgü ocakları ile Kafkas Dağlarından, Kuzeybatı İran'a Doğu Akdeniz Kıyılarından, Toroslara ve Doğu Anadolu Bölgesinin neredeyse tümü de içine alan çok geniş bir alanda yayılım göstermiştir. Bu coğrafyaların en önemli alt kültür bölgelerinden biri de Türk Tarih Kurumu ve Atatürk Üniversitesinin desteği ve teşviki ile araştırmaların başladığı ve kültürün önemli yerleşimlerini barındıran Erzurum yöresidir. Başta ana malzeme grubumuzu veren Erzurum sınırları içindeki Karaz, Pulur, Güzelova ve Sos Höyük ocakları başta olmak üzere, birer örnek ile temsil edilen Cinis ve Bayburt Büyüktepe Höyük kazılarından ele geçen ve bugün halen Erzurum Arkeoloji Müzesinde korunmakta olan 60 adet Kura-Aras Kültürü ocakları tez kapsamında değerlendirmeye alınmıştır. Kura-Aras Kültürünün karakteristik bir özelliği olan bu ocaklar bilim insanlarınca andiron, portatif ocak, kap altlığı, seyyar altar gibi isimlerle anılmıştır. Şimdiye kadar bilimsel anlamda fazla değerlendirilmemiş olan ocakların başta terminolojisi olmak üzere, tipolojisi ve ne amaçla kullanıldığı gibi konular problemlidir. Yapacağımız çalışma ile Erzurum Arkeoloji Müzesi Kura-Aras Ocakları tipolojik, kronolojik olarak incelenerek diğer bölgeler ile olan farklılıkları ortaya konacak ve bir terminoloji belirlenmeye çalışılacaktır.

A cultural unity in Near Eastern Archaeology known as Early Transcaucasian or Kura-Araxes Culture spread in a very wide area covering Caucasian Mountains, North-western Iran, Eastern Mediterranean Coasts, Taurus Mountains and the whole Eastern Anatolian Region from the 4th century BC to 2nd century BC with its peculiar architecture and hearths as well as its handmade pottery having black polished surfaces. One of the most important subcultural milieus of this culture is Erzurum, where related researches have been done with the support of Turkish Historical Society and Atatürk University and which has the important settlement places of the mentioned culture. In addition to the Karaz, Pulur, Güzelova and Sos Höyük hearths, which formed the basic fields of our study within the boundaries of Erzurum, 60 Kura-Araxes Culture hearths, unearthed in the excavations of Cinis and Bayburt Büyüktepe Höyük and each presently preserved with one sample in Erzurum Archaeology Museum, have been studied in this thesis. Remaining to be characteristic samples of this culture, these hearths have been named as andirons, portable hearths, base plates, portable altar by the scientists. The terminology, typology and purpose of these hearths, not much studied so far, remain problematic. It is intended with this study to examine Kura-Araxes hearths in Erzurum Archaeology Museum typologically and chronologically, to point out their differences from the samples from other regions, and to standardize a terminology for the related field of study.