Iğdır ovası tuzlu, sodyumlu ve borlu topraklarının ıslahında kademeli jips uygulaması ile yıkama üzerine bir araştırma

Abstract

Ülkemizde tarımsal alaniar 27*7 milyon ha civarındadır. Bu alanların özellikle kurak ve yarı kurak bölgelerdeki bir kısmını tuzlu ve sod¬yumlu topraklar oluşturur. Tuzlu toprakların toplam alanı yaklaşık1,5milyon ha'a ulaşır. Tarımımız bakımından bu önemli bir rakamdır ve bu araziler bitki yetiştirilebilmesi için ıslah edilmelidir.Doğu Anadolu1 da büyük bir tarımsal öneme sahip olan İğdır 0vası*nm yaklaşık üçte biri tuzluluk probleminden dolayı tarımsal amaçlarla kullanılamamaktadır. Araştırma, bu toprakları farklı bir tarzda daha ekonomik ve kolay ıslah etme yolunu ortaya koymak amacıyla yürütül¬müştür.Deneme sahası birçok özellikleriyle İğdır Ovası tuzlu topraklarını temsil edebilen bir yerde seçilmiştir# Deneme parseli 30x33 m boyut¬larında olup etrafı şeddelerle çevrilmiş ve drenaj hendekleri bir çıkışa bağlanmıştır.Toprağın ıslahında gerekli kimyasal ıslah maddesi ve su miktarını belirlemek için jips ve yıkama suyu kısım kısım verilmiştir; bir baş¬ka ifadeyle ilk yıl 500 kg/da jips uygulanıp üst toprakla tamamen karıştırılmıştır. Sonra 1,5 mflik yıkama suyu 30 om' lik kısımlar hai¬linde verilmiştir. Bu yolla toprağın 30 cm1lik yüzey tabakasının ıslah edilebileceği ve başlangıçta yüzlek köklü ve tuza dayanıklı bir bitkinin yetiştirilebileceği düşünülmüştür#Bu şekil düşünceyi izleyerek ilk yıl yıkamadan sonra arpa yetiştiril¬miş ikinci yıl toprağa yeniden 500 kg/da jips verilip 1,5 m*lik su kullanılarak yıkama işlemi uygulanmıştır* Toprak tabakalarının ıs¬lahı, yapılan laboratuvar analizleriyle belirlenmiştir. Islahın b&- şaralabildiğine karar verilerek ikinci yıkama sonunda deneme sonuç¬landırılmıştır.Bu araştırmadan elde edilen sonuçlar ise aşağıdaki gibi özetlenebi¬lir:1.Elektriksel iletkenlik (Eö)# reaksiyon (pH) ve bor (B) olarak ifade edilen tuzluluğun istatistiksel dağılımı lognormaldir.2.Deneme alanı topraklarında »Tuz Yıkama Eşitliği1Dys/Dt « 13,243 e~0»049^c/Go' 100^ve »Bor Yıkama Eşitliğimde Dys/Dt « 16,481 ©-°»°^(B/Bo- 100) olarak bulunmuştur*3# Bu eşitlikleri kullanarak gerekli yakama suyu miktarları deneme alanı toprakları için tahmin edilebilir.4. Yıkama ile bor*un uzaklaştırılması diğer yıkanabilir tuzlarınkin- den daha yavaş gerçekleşmektedir#5* Değişebilir fazla sodyumu uzaklaştırmak için 1000 kg/da jips ve 300 cm yıkama suyu kullanmak yeterli olmuştur*6* Islahta kullanılan jips toprağın infiltrasyon hızını artırmıştır.

Agricultural lands cover about 27,7 million ha in our country. Some parts of these lands especially in the arid and semi arid regions, are occupied by saline and sodic soils. The total area of these salty soils attains nearly 1,5 million ha. Prom the standpoint of our agriculture this is an important figure, and these areas must be reclaimed in order to grow plants.In Igdxr Plain having a great agricultural importance in Eastern Anatolia, nearly one third of the walley can not be used for agri¬cultural purposes due to salinity problems# This research was con¬ducted to find out the more economical and easier way of reclaiming these soils in a different manner.The experimental area was chosen as a place which could represent the salty soils of Igdar Plain in many respects. The experimental plot having dimensions of 30mx 33m was surrounded by leaves, and drainage ditches reached to an outlet.In order to determine the necessary amount of chemical amendment and water for reclaiming the soil, the gypsum and leaching water were given part by part; in other words the first year 500 kg/da of gypsum was applied and thoroughly mixed with the topsoil; then leaching water of 1,5 m depth was given by parts of 30 cm depths.It was thought that in this way the surface of 30 ora of soil might be reclaimed and as a start a shallow rooted and salt tolerant crop could be grown.By following this mode of thinking first year barley was grown af¬ter the leaching. The second year another 500 kg/da gypsum was added to the soil and leaohing process was applied by using 1,5 m depth of water. The reclamation of soil layers was traced by labo¬ratory analysis done. At the and of the secoM leaching by conclu¬ding that the reclamation could be achieved, the experiment was ended*The results obtained from this research can be summed up as below: 1« The statistical distribution of salinity expressed as electrical conductivity (EC), reaction (pH) and boron (B) are lognormal.2.For the soils of experimental area the equations of Dys/Dt ■ 13»243 ^,049(0/0^100)Dys/Dt = 16,481 e-0.047(B/Bo.100)were obtained as `Salt Leaching Equation` and `Boron Leaching Equ¬ation` respectively.3# By using these equations the necessary amount of leaching waters can be estimated for the soils of experimental area*4. Boron removal by leaching was slower than that of the other leachable salts*5* It was sufficent to use 1G0G kg/da of gypsum and 300 cm of leac¬hing water to remove the excess of exchangeable sodium#6* The amendment used for reclamation increased the rate of infil¬tration#