İran müzelerinde (Meraga, Tebriz, Abgine, Riza Abbasi ve Tahran İran Milli Müzesi) bulunan İlhanlı Dönemi seramikleri

Abstract

Moğol istilası döneminde Horasan, İran, Anadolu ve Suriye gibi coğrafyaların yağmaedilmiş, yakılıp yıkılmış olduğu hemen her tarihçi ve tarihe dair az da olsa ilgisi olan herkestarafından bilinmektedir. Moğollar, 13. Yüzyılın ilk çeyreğinden başlamak üzere -özellikleOtrar Faciası sonrasında- Maveraünnehr, Harezm, Horasan, İran ve buradan Anadolu veSuriye'ye kadar uzanan geniş coğrafyalarda İslam'a ve bu dini benimseyen halka yönelikoldukça sert ve baskıcı bir tutum içerisinde olmuşlardır. Bununla birlikte Cengiz Han'ınkurduğu Moğol İmparatorluğu'nun bir parçası olup bilhassa İran'da merkezileşmiş olanİlhanlılar'ın İslamiyet'i benimsemesi ile bu sert ve baskıcı tutum terkedilmiş, bölgede birbarış ortamı ve sükûnet tesis edilmiştir. Bu ortam, bir taraftan yerli halkın İlhalılar'ıbenimsemesini sağlarken diğer taraftan bu bozkırlı halkın, bu yeni coğrafyada farklıalanlara ilgi duymasına ve belki de birçok anlamda medeniyete kucağını açmasına imkânvermiştir. Nitekim İlhanlı hükümdarları, 13. asrın ikinci yarısında oluşmaya başlayan buyeni ortamda sanata ilgi duymaya ve sanatçıları himaye etmeye de başlamışlardır. Bu yenive huzurlu zeminde -diğer alanlar da olduğu gibi- sanat alanında da sanatçılar, özellikleçömlekçiler ve seramik ustaları kendilerini geliştirmiş, fırında pişirme yöntemini kullanarakve kullandıkları malzemelere yeni maddeler ilave ederek yeni seramik ürünler ortayakoymaya başlamışlardır. Bilhassa lüster tekniğinde büyük bir ilerleme kaydeden bu dönemseramik ustalarına, gerek çömlek gerekse seramik hususundaki tecrübelerini aile içerisinde,nesilden nesile aktaran ve geliştiren Ebu Tahir ailesi örnek olmuştur. Bu şekilde ortayaçıkan veya kendisini geliştiren ustaların tecrübelerini farklı yerlerde icra etmiş olmalarıveya İran'dan seramik ihracatı yapılmış olması gerekir ki İlhanlı döneminde İran'a hasolarak gördüğümüz seramik örneklerine, Suriye ve Anadolu gibi yerlerdeki farklımerkezlerde de rastlanmıştır. Özellikle İran'a has bir seramik tekniği olan minaitekniğindeki örneklere, lüster tekniğinde yapılmış, renk kalitesi bakımından oldukça üstdüzeyde ve desenlerinde büyük bir hassasiyet gördüğümüz seramik örneklerine bucoğrafyalarda az da olsa rastlanması söz konusu durumu daha iyi açıklamaktadır. Buçalışmada, özellikle İran'da beş önemli müzedeki 273 seramik eser merkeze alınarak ve buseramikler üzerinde incelemeler yapılarak, hem bu seramiklerin özellikleri hem de İlhanlıdönemi İran seramiğinin Suriye ve Anadolu coğrafyasıyla bağlantısı ortaya konulmaya

The Mongols attacked from Mesopotamia, Khwarizm, Khorasan, Iran and then toAnatolia and Syria in thirteen Century and the put the regions that their people acceptedIslam under pressure and oppressed them. Jengis Khan established the Mongol Emperorand avoided oppression to people for establishing a unified government in Iran afteracceptance of Islam. He tried to establish peace in the region that aided Ilkhanids inprogression of civilization. So that they were interested in the art in middle of thirteenCentury and supported the artists. In this appropriate context, the artists of theearthenware began their activities and added on the knowledge of baking earthenware inthe furnace and glazing and started to production of earthenware. Especially inproduction of earthenware with luster, the family of Abutaher can be mentioned thatthey played an important role in progression of the luster technique and transferred theirknowledge to next generation.The different experiences of the earthenware artists in production of earthenwarewere seen in different earthenware centers and these products were exported to Anatoliaand Syria. In addition to the luster technique, the enamel technique was specific to Iranthat was elegant in terms of color, quality and motifs on the earthenware.This research investigated 273 earthenware in the Iran museum. Not only theseearthenware but also their relationship with Syria and Anatolia earthenware in terms ofmotif, form and color have been studied.