Sürdürülebilir kalkınmanın belirleyicilerinin ekonomik karmaşıklığa etkileri: OECD ülkeleri üzerine ekonometrik analizler ve Türkiye özelinde karar verme

Abstract

Ekonomik Karmaşıklık Endeksi (EKE) ülkelerin üretim güçlerini ve ülkeler arası gelişmişlik farklarını açıklamada kullanılan yeni ve önemli kavramlardan biridir. Ülkelerin ihracat bileşimlerinden yola çıkılarak hesaplanan EKE, ülkelerin ekonomik üretim güçlerini ve özelliklerini bütünsel olarak ortaya koyabilmektedir. EKE'nin artması ve ilerlemesi ekonomik gelişmişlik seviyesinin yükselmesine katkıda bulunmaktadır.Bu çalışmada Sürdürülebilir Kalkınma'nın (SK) ekonomik, sosyal ve çevresel belirleyicileri ile EKE arasındaki ilişkiler kavramsal, teorik ve ekonometrik boyutta ele alınmaktadır. Konuya ilişkin olarak yapılan çalışmalar, SK göstergeleri ile EKE arasında pozitif yönlü ilişkiler olduğunu göstermektedir. Bu nedenle çalışmada hem EKE ve SK arasındaki ilişkilerin yönü ve büyüklüğü hem de EKE ve SK açısından stratejik sektör ve mallar belirlenmeye çalışılmıştır. Bu amaçla öncelikle 34 OECD ülkesinde SK'nın belirleyicilerinin EKE üzerindeki etkileri 1996-2017 yılları arasındaki bir dönem için araştırılmıştır. Bu araştırma için dinamik panel veri metotlarından biri olan Sistem Genelleştirilmiş Momentler (GMM) yöntemi kullanılmıştır. Daha sonra Türkiye için ekonomik karmaşıklık ve SK açısından stratejik olan ihraç sektörlerinin ve mallarının belirlenmesi amacıyla Çok Kriterli Karar Verme (ÇKKV) yöntemlerinden biri olan Analitik Hiyerarşi Süreci (AHP) yöntemi kullanılmıştır. AHP yöntemi ile 2013-2017 yılları arasında Türkiye ihracat sepetinde yer alan beş büyük sektör ve mallar için analizler yapılmıştır. Böylece EKE'yi etkileyen SK belirleyicilerinden hareketle EKE ve SK açısından stratejik olan sektör ve mallar belirlenmiş ve bunlara yönelik politika önerilerinde bulunma imkânı elde edilmiştir.Panel veri analizlerinin sonuçlarına göre OECD ülkelerinde, EKE üzerine SK'nın belirleyicilerinden olan Ar-Ge yatırımları ve sağlığın pozitif, işsizlik ve üretimden kaynaklı emisyonların negatif etkilerinin olduğu bulunmuştur. Türkiye için yapılan AHP analizleri sonucunda, Türkiye'de EKE ve SK açısından stratejik ihracat sektörünün otomotiv, desteklenmesi gereken stratejik malın ise araç parçaları olduğu tespit edilmiştir.

The Economic Complexity Index (ECI) is a new and essential concept used in explaining countries' production power and the development differences between countries. ECI, which is calculated based on the countries' export composition, can reveal countries' economic production power and characteristics holistically. The increase and progress of ECI contribute to the increase in economic development.In this thesis, the relationships between the economic, social, and environmental determinants of Sustainable Development (SD) and ECI are discussed in conceptual, theoretical, and econometric dimensions. The studies on the subject show that there is a positive relationship between SD determinants and ECI. Therefore, the direction and magnitude of the relationships between ECI and SD were examined. Moreover, the strategic sector and products in terms of ECI and SD were tried to be determined. For this purpose, primarily, the effects of the determinants of SC on ECI in 34 OECD countries were investigated between 1996 and 2017. For this research, the System Generalized Moments (System GMM) method, one of the dynamic panel data methods, was used. Afterward, the Analytical Hierarchy Process (AHP) method, one of the Multi-Criteria Decision Making (MCDM) methods, was used to determine export sectors and products, which is strategic for Turkey in terms of Economic Complexity. The analysis is performed between 2013 and 2017 for five major sectors and products in Turkey's export basket via AHP Method. Thus, based on the determinants of SD that affect ECI, the sectors and products which are strategic in terms of ECI and SD were determined, and the opportunity to make policy suggestions for them was acquired.According to the panel data analysis results, it has been found that R & D investments and health have positive effects while the unemployment rate and production-related emissions are adverse effects on ECI in OECD countries. As a result of AHP analysis for Turkey, a strategic export industry has been found as transportation, and the strategic commodity which must be supported has been determined as vehicle parts in terms of ECI and SD.