Halk eğitimi açısından trafik eğitimi

Abstract

BEŞİNCİ BÖLÜM ÖZET, YARGI VE ÖNERİLER Çağamızın vazgeçilmez unsuru diye nitelendirilen motorlu kara taşıtlarından tekniğine ve yöntemine uygun olarak kullanıldığı sürece, değişik hizmet alanlarında, büyük ölçüde yararlanmak kolaylaşmış ve yaygınlaşmıştır. Ancak bu gelişimin sonucu olarak ortaya çıkan trafik sorunu, konu ile ilgili bir düzenlemeye de ihtiyaç göstermiştir. Trafik kazalarında insan unsurunun önemi gözönüne alındığında, trafik düzeninin sağlanmasında ve dolayısıyla kazaların önlenerek, maddi ve manevi kayıpların en aza indirile bilmesi herşeyden önce toplumun trafik konusunda bilinçlendirilmesiyle mümkündür. Bu da yaygın eğitimin gerekliliğini ortaya çıkarmaktadır. Türkiye'de trafik eğitimi ile ilgili çalışmalar 1953 yılında başlatılmış bulunmaktadır. Ancak, aradan uzun bir süre geçmiş olmasına rağmen, trafik düzeninin sağlanamadığı, dolayısıyla ekonomik ve sosyal açıdan boyutları giderek büyü yen trafik sorunu ülkenin gündeminde önemli bir yer işgal etmektedir.trafik sorunun çözümlenmesinde eğitimin önemi kavranmış demekle beraber, bu konudaki çalışmaların yetersizliği sözkonusudur. Karayolları Trafik Yönetmeliğinin 190'ıncı maddesi trafik icra programının uygulanmasını, halkın eğitilmesini sağlamak amacıyla bu görevi Emniyet ve Karayolları Genel Müdürlüğüne vermiştir. Trafik hizmetlerindeki gelişmeler, trafik polisinin belirli konularda branşlaşmasını gerektirmekte ve hizmetin özelliklerine uygun personel yetiştirme ihtiyacı duyulmaktadır. Bu nedenle halka yönelik trafik eğitimlerini gerçekleştirecek trafik personelinin bilgilerini geliştirmek, hizmete yatkınlıklarını sağlamak amacıyla hizmetiçi eğitimler düzenlenmektedir. Ayrıca, güvenli ve düzenli bir trafik ortamının sağlanması, insan unsurunun kusurlu davranışlarını ve hatalarını asgari düzeye indirmek, toplumumuz fertlerine kurallara uyma alışkanlığı kazandırmak amacıyla, halka yönelik trafik eğitimleri yapılmaktadır. Hizmetiçi eğitimlerde, kurs programları hazırlanırken polislerin görevlerine ilişkin ihtiyaçları dikkate alınmamaktadır. İhtiyaçların araştırılmadığı bir hizmetiçi eğitim çalışmasının olumlu sonuçlar veremeyeceğini kabul edebiliriz. Halka yönelik eğitim uygulama planlarında hedef grupların eğitim, meslek yaş vb. özelliklelrine de dikkat edilmemektedir. Bu eğitimin yetersizliğinin yanısıra, eğiticilerin sayıca azlığı, teşkilatın sahip olduğu araç-gereç vb. imkanlar hizmetiçi eğitimleri ve halka yönelik olarak yapılan trafik eğitimlerini olumsuz yönde etkiliyebilir, eğitimin amacına ulaşmasını engelleyebilir.144 Bu nedenle, halka yönelik trafik eğitim çalışmaları ile bu eğitimi gerçekleştirecek trafik eğitim personelinin yetiştirilmesine yönelik çalışmaların incelenmesine gerek duyulmuş ve araştırmanın amacı `halka yönelik olarak yapılan trafik eğitimlerinin halk eğitimi temel ilke ve yöntemleri açısından değerlendirilmesini yapmak, eğitimlerde karşılaşılan sorunları saptamak ve bu sorunların çözümüne yönelik öneriler geliştirmek` olarak belirlenmiştir. Araştırmadan elde edilen bulguların trafik polisleri için düzenlenen hizmetiçi eğitimlere ve halka yönelik olarak yapılan eğitim çalışmalarının geliştirilmesine, alınabilecek önlemlerin belirlenmesine katkıda bulunabileceği umulmaktadır. Bu araştırmayı oluştururken, konu ile ilgili literatür taranmış, yetkililerle görüşmeler yapılarak geliştirilen veri toplama aracı halk eğitimi açısından trafik eğitimlerinin nasıl planlanmakta ve uygulanmakta olduğunu ve sözkonusu eği timlerde karşılaşılan sorunlara yönelik olarak alınabilecek önlemler konusundaki görüşlerini saptamak amacı ile Ankara Emniyet Müdürlüğü Trafik Şube Müdürlüğünde hizmetiçi eğitimleri yapan eğiticilere ve halka yönelik trafik eğitimlerini gerçekleştiren trafik polislerine olmak üzere iki ayrı şekil de uygulanmıştır. Hizmetiçi ve halka yönelik eğitim programları hakkında, Emniyet Genel Müdürlüğü Trafik Daire Başkanlığı, Ankara Emniyet Müdürlüğü ile Karayolları Genel Müdürlüğünde görevli yetkililerden görüşme yoluyla bilgi edinilmiştir. Ayrıca trafik eğitimi çalışmalarına katkı sağlamak amacıyla faaliyetlerde bulunan gönüllü kuruluşlardan Türkiye Şoförler145 ve Otomobilciler Federasyonu, Türkiye Trafik Kazaları Yardım Vakfı yöneticileri ile bireysel görüşmeler yapılmıştır. Araştırmadan elde edilen bulgular şöyle özetlenebilir: Hizmetiçi Trafik Eğitimcilerinin Görüşlerine Göre Hizmetiçi Trafik Eğitimleri Hizmetiçi trafik eğitimlerini gerçekleştiren eğiticilerin yarısı (% 50) ortaöğretim düzeyinde eğitim görmüştür; Eğiticiler trafik eğitimine yönelik kurslara tabi tutulmuş (% 80) ve bu alanda `Trafik Eğitimcisi Yetiştirme` kursuna (% 25) en düşük düzeyde katılmışlardır. Hizmetiçi eğitimi bizzat gerçekleştiren eğiticiler yapılan eğitimi oldukça derecesinde (X=2.60) yeterli bulmuşlardır. Halka yönelik trafik eğitimi yapacak polislere yönelik olarak düzenlenen hizmetiçi eğitim programında `Trafik Eğitimci yetiştirme` (X=1.95 `Biraz` derecesi), `Halkla İlişkiler` (X = 2.35 `Biraz` derecesi) konularında yapılan eğitim `biraz` yeterli olarak görülmüştür. Eğitim uygulamalarında kullanılan düz anlatma yöntemi ile gösteri yöntemi `oldukça` derecesinde kullanılmakta birlikte, eğiticilerce gösteri yönteminin `oldukça`, düz anlatma yönteminin ise `biraz` derecesinde yararlılık sağladığı belirtilmiştir. Araç-gerecin sayısının azlığı (X=3.28), araç-gerecin bakımsızlığı (X=2.81), araç-gereci kullanan personelin ek sikliği (X=2.53), araç-gereci kullanan personelin bilgi ye tersizliği (X = 2.80), eğitici personelin araçları kullanabilme düzeyi (X=2.88) sorunları `oldukça` derecesinde yoğunlaşmıştır.146 Hizmetiçi eğitim personelinin sayıca yeterliliği `biraz` derecesinde (X=2.15) olup, eğitim personelinin yetişmişlik derecesi de 2.40 ağırlıklı ortalama ile `biraz` derecesinde bulunmaktadır. Hizmetiçi trafik eğitimlerinde eğiticiler en fazla, eğitim yerleri (% 90), araç-gereç yetersizliği (% 85), eğitici doküman eksikliği (% 85), personelin bilgi yetersizliği (% 75) ve müfredat programlarının amaca uygun olarak düzenlenmediği konusunda sorunlarla karşılaştıklarını ve bunların ağırlıklı ortalamalarının `oldukça` derecesinde (sırasıyla X=3.05, 3.05, 2.70, 2.86, 2.80) bulunduğunu belirtmişlerdir. Sorunların çözümü için alınan önlemler yeni eğitim yerlerinin yapılması (% 90), eğitici personele güncel bilgilerin verilmesi (% 85), tanıtma çalışmalarının geliştirilmesidir (% 85). Alınan önlemlere ilişkin yapılan çalışmalar `biraz` derecesinde yoğunluk kazanmıştır. Halka Yönelik Trafik Eğitimi Yapan Eğiticilerin Görüşlerine Göre Halka Yönelik Trafik Eğitimleri Halka yönelik trafik eğitimi yapan eğiticilerin tamamına yakını (% 95) ortaöğretim düzeyinde eğitim görmüştür; eğiticilerin % 46' sı bir yıldan az ve iki yıl arasında hizmet süresine sahiptir; eğitimlere katılan eğiticilerin üçte birinden fazlası (% 38) 22-26 yaş grubunda bulunmaktadır. Halka yönelik trafik eğitimlerinin uygulama planları yapılırken trafiğin yoğun olduğu bölgelere öncelikle (% 76), trafik kazalarının oluş sırasına göre önem taşıyan bölgelere147 ise ikinci sırada (% 58), eğitim düzeyi düşük kabul edilebilecek gecekondu bölgelerine ise çok az yer verildiği (% 11) belirtilmiştir. Programların planlaması için yapılan işbirliği çalışmalarında Emniyet (% 96) ve Karayolları Genel Müdürlüğünün (% 45) daha aktif olduğu, Milli Eğitim Müdürlükleri (% 13) ile Diyanet İşleri Başkanlığının (% 11) yeterince faaliyet gösteremedikleri, bu kurumların çok kısa ya da uzun vadeli programları tercih ettikleri görülmüştür. Halka yönelik trafik eğitimlerinde süre yönünden yapılan programlarda, günlük programlara uyulduğu (% 64), haftalık programlara % 47 oranında yer verildiği, ayrıca % 38 oranında aylık ve % 15 oranında yıllık programların uygulandığı belirtilmiştir. Trafik eğitimlerine katılmada % 89 oranında okul çağındaki çocuklara, % 55 oranında araç kullananlara öncelik tanındığı ve bu önceliğin en düşük düzeyde % 24 ile okul öncesi çocukların da bulunduğu, planlama ile uygulamanın dengeli bir dağılım gösterdiği anlaşılmıştır. Halka yönelik trafik eğitimlerinin amaca 3.36 ağırlıklı ortalama ile `oldukça` derecesinde hizmet ettiği belirtilmiş tir. Eğiticiler, eğitim uygulamalarını % 78 oranında Trafik Eğitim Parklarında, % 62 oranında okullarda yapmışlardır. Eğitimlerin en az yapıldığı yerler, halk eğitimi merkezlerinin salonları (% 9) ile trafiğin yoğun olduğu cadde ve sokaklar (% 9) olarak belirtilmiş, ayrıca eğitim yerleri `oldukça` derecesinde (X=2.53) hizmete elverişli olarak gösterilmiş-tir. Halka yönelik trafik eğitimlerini gerçekleştiren eğiticiler, çeşitli eğitimlere katılmıştır. Eğiticiler `Trafik Eğitimcisi Yetiştirme` kursuna % 15 oranında düşük düzeyde katıldıklarını belirtmişlerdir. Eğitim uygulamalarında kullanılan araç-gereçlerden afiş (X=2.24) ve broşür (X=2.35) `biraz yeterli` derecesinde, yararlılığına inanılan diğer araç-gereçler 'hareketli film, slayt, mıknatıslı levha vb.) `oldukça` yararlı olarak belirtilmiştir. Eğitimlerde düz anlatma yönteminin `oldukça` (X=3.12), gösteri (X = 2.49), grup tartışması (X = 2.35) ve seminer yöntemlerinin (X= 2.22) `biraz` derecelerinde kullanıldığı, en çok kullanılan düz anlatma yönteminin yararlılık derecesinin (X=2.60) `biraz`, `biraz` derecesinde kullanılan gösteri yönteminin (X = 3.44) ise `oldukça` derecesinde yararlı olduğu belirtilmiştir. Eğiticilerin % 66' sı trafik eğitimle rinde basın-yayın organlarından yararlandıklarını ve bu organların çalışmaların amacına `oldukça` (X=2.86) derecesinde hizmet ettiği kanısındadırlar. Eğiticiler eğitimlerde en fazla, eğitim yerleri (% 76), çocuk trafik eğitimi için düzenlenen parkların sayıca yeter sizliği (% 73), trafik kurallarının öneminin halk tarafından yeterince benimsenemeyişi (% 73) ve uygulama alanlarındaki araç-gereç eksikliği (% 71) konusunda sorunlarla karşılaştıklarını ve bunların ağırlıklı ortalamalarının `oldukça` derece sinde (sırasıyla X= 2.66, 2.87, 2.87, 2.61) bulunduğu belirtilmiştir.Sorunların çözümüne yönelik olarak alınan önlemler eğitim yerlerinin sayısının arttırılması (% 69), halkla ilişkilerin geliştirilmesi (% 65), tanıtma çalışmalarıyla, trafik kurallarının öneminin halka benimsetilmesidir (% 62), Alınan önlemlere ilişkin yapılan çalışmalar halkla ilişkiler (X=2.30) ve tanıtma çalışmalarının geliştirilmesi (X= 2.20) konusunda `biraz` derecesinde, yeni eğitim yerlerinin arttırılması çalışmaları da (X= 3.05) `oldukça` derecesinde belirtilmiştir. Trafik Polislerinin Hizmetiçi Eğitimlerine İlişkin Yetkililerden Görüşme Yoluyla Elde Edilen Bulgular Yetkililer hizmetiçi eğitimlerin hazırlığı yapılırken, personelin öğrenim durumu, yetenekleri ile yeterliliklerinin gözönüne alındığını belirtmişlerdir. Eğitim binaları yetkililerce kullanım açısından yeterli bulunmuş ve sayısal olarak arttırılmaya çalışıldığı belirtilmiştir. Eğitimlerde kullanılan bazı araç-gereçlerin sayıca yetersiz olduğu ve bu eksikliğin eğitimin verimliliğini olumsuz yönde etkiliyeceği söylenmiştir. Eğitimlerde her tür programa yer verildiği, özellikle de kısa sürede uygulamalı olarak yürütülecek programların tercih edildiği, yeterli sayıda eğitim personelinin mevcut olmadığı ve eğiticilerin gereken formasyona sahip bulunmadıkları, eğiticilerin eğitilmesinin bir formasyon işi olup, polisin işi olmadığı, ayrıca polisin sık sık tayinler nedeniyle yer değiştirmesinin önemli sorunlar teşkil ettiği yetkililer tarafından belirtilmiştir.Halka Yönelik Trafik Eğitimlerine İlişkin Yetkililerden Görüşme Yoluyla Elde Edilen Bulgular Yetkililer, halka yönelik trafik eğitimlerini Emniyet Genel Müdürlüğü Trafik Daire Başkanlığı ile bu başkanlığa bağlı Eğitim Şube Müdürlüğünün alt birimlerinden biri olan Eğitim Büro Amirliği ve Karayolları Genel Müdürlüğü Trafik Şubesi Müdürlüğü tarafından düzenlendiğini belirtmişlerdir. Trafik kazalarında en önemli etkenin insan unsuru ve onun yaptığı hatalardan kaynaklandığı için, eğitim çalışmaları, trafiği denetleyen ve düzenleyen elemanları, okul öncesi ve okul çağı çocukları, yetişkin yaya ve yolcuları, araç kullananları kapsamaktadır. Eğitim planlamaları yapılırken trafik kazalarının yoğun olduğu bölgelere birinci sırada, kültürel ve sosyo ekonomik düzeyi düşük olan gecekondu bölgelerine ise ikinci sırada yer verildiği yetkililerce belirtilmiştir. ilk ve ortaokul öğrencilerinin eğitilmelerini sağlamak amacıyla trafik eğitimleri Çocuk Trafik Eğitim Parklarında yapılmaktadır. Ancak trafik eğitim parklarının çok pahalı bir yatırım olması ve parkların sayıca yetersizliği yetkililer tarafından eğitim amaçlarını olumsuz yönde etkilediği şeklinde açıklanmıştır. Yetkililer tarafından halka yönelik trafik eğitimleri çalışmalarında daha çok günlük ve haftalık programların tercih edildiği, yetişkinin davranışlarını değiştirmenin zor olduğu bilindiğinden gösteri yöntemine ağırlık verildiği belirtilmiştir.Emniyet Teşkilatında yetişkinleri eğitebilecek yeterli sayıda personelin mevcut olmadığı, Karayolları Genel Müdürlüğü personelinin ise yeterli sayı ve formasyona sahip bulunduğu belirtilmiştir. Ayrıca, eğitimlerde kullanılan araç-gereçlerin sayıca yetersiz olduğu, özellikle de maliyeti yüksek olan araç-gereçlerin (hareketli film, slayt, teyp, video) çok ye tersiz olduğu, eğitimlerin yapıldığı yerlerin uygulamaya el verişli olmadığı; Emniyet ve Karayolları Teşkilatınca diğer kurumlarla (Milli Eğ. Genç ve Spor Bak., Diyanet îşleri, TRT vb.) yeterli düzeyde işbirliğinin sağlanamadığı ve bu durumun eğitimin niteliğini olumsuz yönde etkilediği belirtilmiştir. Gönüllü Kuruluşların Trafik Eğitim Çalışmaları Hakkında Yetkililerden Görüşme Yoluyla Elde Edilen Bulgular Gönüllü kuruluşlar (Türkiye Şoför ve Otomobilciler Federasyonu, Trafik Kazaları Yardım Vakfı) düzenli ve güvenli bir trafik ortamının yaratılarak, can ve mal güvenliğinin korunması, toplumun çıkarları için yararlı olduğuna inanılan davranışlarda bulunulmasının kazandırılması amacıyla halka yönelik eğitim çalışmaları yapmaktadır. Bu çalışmaları aktif biçimde Türkiye Trafik Kazaları Yardım Vakfı ile Türkiye Şoförler ve Otomobilciler Federasyonu yürütmektedir. Her iki gönüllü kuruluş, trafik eğitimi çalışmalarına çeşitli yayınlar çıkararak, kurs ve konferanslar düzenleyerek katkıda bulunmaktadır. Kuruluşlar, eğitim çalışmalarında İçişleri Bakanlığı, Emniyet ve Karayolları Genel Müdürlüğü yetkilileri ve üniversite öğretim üyelerinden faydalanmaktadır. Ayrıcabu kuruluşların yönetici ve eğitici personelide eğitim çalışmalarında aktif biçimde görev yapmaktadır. Yetkililer, eğitimlerde göze, kulağa hitap eden her türlü teknolojinin kullanıldığını, hedef gruplara kendilerine yapılan müracaatlarla ve belli zamanlarda düzenledikleri kurslar aracılığıyla ulaştıklarını, kurslara katılımın yüksek olması nedeniyle hedef grupların eğitimleri fazlasıyla benimsediklerini belirtmişlerdir. Ayrıca bu kuruluşların, çeşitli kamu ve kuruluşların salonlarını kullanmada çeşitli güçlüklerle karşılaştıkları, maddi imkansızlıklar nedeniyle periyodik eğitim çalışmaları yapamadıkları ve trafik idaresinin kendilerine yeterince yardımcı olmadığı, eğitim çalışması talebinin hiç bir zaman resmi kurumlardan gelmemiş olması gibi sorunları olduğu gönüllü kuruluşların yetkililerince belirtilmiştir. Sonuç olarak anketlerden elde edilen bulgular ile görüşme yoluyla elde edilen bulguların genelde benzerlik göstermesi, hizmetiçi ve halka yönelik trafik eğitimlerinin planlanması ve uygulanmasında çeşitli sorunlar bulunduğu, bu sorunların çözümüne yönelik önlemler alınarak eğitimlerin etkin hale getirilmesi ve teşkilatın imkanlarının arttırılarak gönüllü kuruluşların çalışmalarına da destek sağlanması gerekli görülmektedir.