Üç farklı işkolunun (tekstil, tekstil boya, çimento) psiko-sosyal stres faktörleri yönünden karşılaştırılması

Abstract

ÖZET îçinde yaşadığımız yüzyılda insan, çok çeşitli faktörlerin etkisiyle daha stresli bir yaşam sürmektedir. İnsanın yaşamındaki çeşitli değişmeler, yapılması zorunlu olan görevler ve yaşamın güçlükleri, engellenmeler insanın her gün başa çıkmak zo runda olduğu güçlükler haline gelmiştir. Bu nedenle stres, çağımızın bir sağlık sorunu haline gelmiştir. Bu çağdaş kaygıdan hareketle, bu araştırmada üç farklı işkolunu (tekstil-iplik, dokuma, boya terbiye, çimento) ele alarak psiko-sosyal stres faktörleri yönünden karşılaştırma problemi üzerinde durulmuştur. Kişilik, iş doyumu ve insan ilişkileri gibi psiko-sosyal stres faktörlerinin cinsiyete, hiyerarşik düze ye ve işkoluna göre değişip değişmediği incelenmiştir. Ayrıca bu gruplarda kaygı düzeyleri saptanarak spiko-sosyal stres faktörleriyle kaygı ilişkisine bakılmıştır. Araştırmada tekstil, boya terbiye ve çimento işkollarında çalışan 590 denekten yararlanılmıştır. Bu deneklerin 290'ı kadın, 300'ü erkektir. Ayrıca her işkolunda üç hiyerarşik düzey mevcut tur. Bunlar yöneticiler, ustalar ve işçilerdir. Araştırmanın ölçek değişkenleri ise; kişiliğin nörotik boyutu, kişiliğin dışa dönüklük boyutu, iş doyumu, insan ilişkileri, işyerinde insan iliş kileri, işyeri dışında insan ilişkileri, aile içi insan ilişkileri, durumluk kaygı ve sürekli kaygıdır. 144145 îlk iş olarak araştırmada kullanılacak olan ölçeklerin 60 kişilik bir grup üzerinde üç ay arayla uygulaması yapılmış ve ölçeklerin test-tekrar test güvenirliği sağlanmıştır. Sonuç ola rak Eysenck'in Kişiliğin îki Boyutu ölçeği, Hackman ve Oldham' m iş Doyumu ölçeği, İnsan İlişkileri ölçeği ve Süreksiz-Sürekli Kaygı ölçeği'nin araştırmada kullanılmasına karar verilmiştir. Araştırma sonucunda elde edilen bulgulara göre cinsiyet ve hiyerarşik düzey değişkenleri önemlidir. Cinsiyet değişkeni yönünden kadın denek gruplarının, hiyerarşik düzey değişkeni yönün den yönetici ve usta denek gruplarının kişilik yönünden revrotik ve dışa dönük olmayan bir davranış örüntüsüne sahip oldukları, işlerinden doyum almadıkları ve kaygı düzeylerinin yüksek olduğu bulunmuştur. Buna karşın erkek denek gruplarının ise uyumsuz in san ilişkileri gösterdiği ortaya çıkmıştır. İşletmelerarası farklılık beklenmiş ama bu doğrulayacak yeterli sayısal veri elde edilememiştir. Aksine, işkollarmın homojen olduğu bulunmuştur. Bu araştırmada bütün işkollarında insan ilişkileri, puanlarına dayanarak durumluk ve sürekli kaygı puanlarının yordanabileceği gösterilmiştir. Araştırma sonucunda getirilebilecek dikkate değer öneri, işletmelerde işçi sağlığı ünitelerinin kurulmasıdır. Ancak bu ünitelerin bütün sağlık hizmetlerini özellikle de zihni sağlığı kapsaması zorunludur.