Orta dereceli okullarda görevli yönetici, öğretmen ve danışmanların ideal ve gerçek danışmanlık görev algıları

Abstract

. 133 ÖZET Bu araştırmada orta dereceli okullarımızda görevli yönetici, danışman ve öğretmenlerin, danışmanların görevle rine ilişkin `ideal algıları` ile `gerçek algıları` araş tırılmış, ayrıca danışmanların görevlerini ideal biçimde yerine getirmelerini engelleyen nedenlere ilişkin, aynı grupların görüşleri incelenmiştir. Araştırma grubuna Milli Eğitim Gençlik ve Spor Bakan lığı 'na bağlı Ankara'daki resmi ortaokul ve liselerde görev li 100 yönetici, 100 öğretmen ve 70 danışman alınmıştır. Yönetici ve öğretmenlerin % 60 'ı liselerden % 40' ı ortaokul lardan seçilmiştir. Liselerden alınan yönetici ve öğretmen lerin % 66. 6 'sı genel liselerden % 33.3'ü mesleki ve teknik liselerden seçilmiştir. Araştırma kapsamına alınan 70 danış manın ise % 57 'si liselerden % 43 'ü ortaokullardan seçilmiş olup liselerden seçilenlerin % 62* si genel liselerden, % 38 'i ise mesleki ve teknik liselerden alınmıştır. Grupların genel cinsiyet dağılımı yaklaşık eşit sayı da olmakla birlikte yönetici grubunda erkeklerin, danışman grubunda ise kızların çoğunlukta olduğu görülmüştür. Yöneti cilerin ortalama kıdemi 14.32 yıl, danışmanların 14.28 yıl, öğretmenlerin ise 12.25 yıl olarak bulunmuştur. Örneklem grubunda üniversite mezunu olan danışmanların oranı %80, öğretmenlerin oranı % 41, yöneticilerin oranı ise % 33 olarak bulunmuştur. Yönetici ve öğretmen gruplarının branş yönünden dağılımları incelendiğinde her iki grupta da mate matik ve fen (FKB) branşından olanların ağırlıkta olduğu görülmüştür. Araştırma tarama modelinde olup bilgi toplama amacıy la üç tür ölçme aracı kullanılmıştır. Bunlardan biri `Okul Danışmanlarının Görevleri Envanteri` olup okul danışmanları nın ideal görevlerinin ne olması gerektiği ile gerçekte ne olduğunu ölçmek amacıyla hazırlanmıştır. Envanter, okul da nışmanlarının yapmaları gereken 60 görev maddesi ile yapmak134 zorunda olmadıkları 7 madde olmak üzere toplanı 6 7 maddeden oluşmuş olup, farklı gruplara farklı yönergelerle verilmiş tir. Envanter maddelerinin cevaplanmasında beşli bir ölçek kullanılmış ve her maddeye 1-5 arasında değişen puan verilmesi uygun görülmüştür. Envanterin geçerlik çalışması için önce uzman kanısına başvurulmuş, daha sonra envanter üzerinde madde analizi yapılmıştır. Aracın güvenirliği, envanterin 70 kişilik bir gruba üç hafta ara ile iki kez uygulanması sonucunda saptanmıştır. Test-tekrar-test yön temiyle yapılan bu incelemede envanterin bütünü ve alt kate gorileri dikkate alınmış olup.68 ile.91 arasında değişen korelasyon katsayıları bulunmuştur. Okul danışmanlarının görevlerini ideal düzeyde yerine getirmelerini engelleyen nedenleri belirlemek için araştır macı tarafından hazırlanan `Nedenler Listesi`, ayrıca araştırmanın bağımsız değişkenlerini ve örnekleme seçilen deneklere ilişkin sayısal bilgiler elde etmek' için de `Kişi sel Bilgi Anketi` kullanılmıştır. Verilerin çözümlenmesinde tek yönlü varyans analizi (F testi), Tukey testi, t testi ve yüzde tekniği kullanıl mıştır. Araştırma ile ilgili tüm çözümlemelerde istatistik sel anlamlılık düzeyi olarak.05 düzeyi temel alınmıştır. Bulguların analizinde, orta dereceli okullarımızda görevli yönetici, öğretmen ve danışmanların, danışmanların görevlerine ilişkin ideal algıları genel olarak yetersiz bulunmuştur. Gruplar, almış oldukları ortalama puanlar yönünden incelendiğinde, en yüksek ortalama puanı alan grubun danışmanlar, en düşük puan alan grubun ise öğretmenler olduğu görülmüştür. Yönetici grubu ise danışman lardan düşük., ancak öğretmenlerden yüksek bulunmuştur. Grup ların ideal algı puan ortalamaları alt görev alanlarına göre analiz edildiğinde şu sonuçlar elde edilmiştir: Danışmanla rın ideal algıları I. kategoride (okul rehberlik programını hazırlama' ve geliştirme görevleri), II. kategori (psikolojik danışma görevleri), III. kategori (öğrenciyi tanıma görevle-135 ri), VIII. kategori (yönetici ve öğretmenlere müşavirlik yapma görevleri) ve X. kategorilerde (olumsuz görevler, danışmanların yapmak zorunda olmadıkları görevler) yeterli bulunmuştur. Yöneticiler I., 1 1., 1 1 1., VI 1 1. ve IX. kategori lerde, öğretmenler ise II. ve VIII. kategorilerde yeterli, diğer kategorilerde yetersiz bulunmuştur. Her üç grubun da yeterli olduğu kategoriler II. kategori (psikolojik danışma görevleri) ve III. kategori (öğrenciyi tanıma görevler i )dir. Tüm grupların yetersiz olduğu görev alanları ise IV. katego ri (bilgi verme görevleri), V. kategori (yerleştirme hizmet lerine ilişkin görevler), VI. kategori (izleme çalışmalarına ilişkin görevler) ve VII. kategori (araştırma ve değerlen dirme hizmetlerine ilişkin görevler )dir. Danışmanların gerçekte yaptıkları görevlere ilişkin, grupların algıları incelendiğinde ise şu sonuçlar alınmıştır: Yönetici ve öğretmen gruplarının, danışmanların görevlerine ilişkin gerçek algıları tüm kategorilerde belirlenen kri terin altında bulunmuştur. Danışman grubunun gerçek algıla rı ise sadece I., II. ve X. kategorilerde belirlenen kriter in üzerinde bulunmuştur. Yöneticiler I. ve X. kategorilerde öğretmenlerden yüksek, diğer kategorilerde onlardan düşük puan almışlardır. Ancak yöneticilerle öğretmenler arasında gerçek algılara ilişkin elde edilen farklar tüm kategoriler de istatistiksel bakımdan anlamlı bulunmamıştır. Grupların ideal algıları ile gerçek algıları arasında ise genel olarak farklar bulunmuştur. Yönetici grubuna iliş kin bulunan farklar diğer iki gruptan daha yüksek bulun muştur. İdean algılar ile gerçek algılar arasında farkın en düşük olduğu grup ise danışman grubu olarak bulunmuştur. Danışmanların görevlerini ideal düzeyde yerine getir melerini engelleyen nedenlerin ne olduğu konusunda, grupların görüşleri incelendiğinde ise dikkate değer şu sonuçlar bulunmuştur: 1 ) Danışmanların mesleki hazırlıkları ve yetişmeleri136 yetersizdir. 2) Danışmanlar kendi görev ve sorumluluklarını açık bir şekilde bilmemektedirler. 3) Yönetici ve öğretmenler rehberlik çalışmalarını yeterince desteklememekte ve danışmanlarla işbirliğinden ka çınmaktadırlar. 4) Veliler ve kamuoyu rehberlik hizmetlerinin gerekli liğine karşı yeterince duyarlı değildir. 5) Okulda rehberlik çalışmalarında kullanılan psikolo jik ölçme araçları yetersizdir. 6) Öğrenci başına düşen danışman sayısı yetersizdir. Araştırmada sorunu giderici yönde şu önerilere yer verilmiştir : 1-Danışman yetiştiren kurumlar öğrencilerini danışman görevleri konusunda bilgilendirmelidir. 2-Öğretmen yetiştiren kurumlarda rehberliğe ilişkin dersler zorunlu olmalı, ayrıcı bu dersler alanlarında uzman kişiler tarafından okutulmalıdır. 3-M.E.G.ve S.B. tarafından rehberlik hizmetlerine ilişkin düzenlenen hizmet içi kurs ve seminerler nitelik ve nicelik yolarak geliştirilmeli, bu kurs ve seminerlerde yönetici ve öğretmenlere özellikle rehberlik anlayışı kazan dırma amacı güdülmelidir. 4 -Danışmanlar kendi rol ve görevlerini okulda yönetici ve öğretmenlere açıklamaktan kaçınmamalıdır. 5 -Rehberlik hizmetlerinde gerekli olan uygun yer ile diğer her türlü materyal okul idaresi tarafından sağlanmalı dır. 6-Danışman-öğrenci oranı dengeli olmalıdır (1/500). 7 -Tüm okullara rehberlik saatleri tekrar konmalıdır. 8-Velilerin ve kamuoyunun bu hizmetlere ilişkin137 duyarlılığını arttırıcı yönte çaba harcanmalıdır. 9-Bakanlık bu konuda gerekli İlgiyi göstermelidir