Öğretmenlik uygulaması modeli

Abstract

BÖLÜM V SONUÇ VE ÖNERİLER Araştırmanın bu bölümünde; yürütülen çalışmalar başlangıcından itibaren özetlenmekte, araştırma bulgularından çıkarılan sonuçlar açıklanmakta, tasarlanan öğretmenlik uygulaması modeline ve bu konuda yapılacak olan araştırmalara ilişkin öneriler sunulmaktadır. özet, Bilimsel ve teknolojik gelişmeler insan yaşamını yönlendiren en önemli etkenler arasında yer almaktadır. Hangi düzeyde olursa olsun insan, çevresinde değişmekte olan değerler sistemine uyum sağlamak üzere yaşamı boyunca eğitim gereksinimi duymaktadır. Bilimsel ve teknolojik gelişmeler toplumda, insan gücünün en verimli şekilde kullanılmasını zorunlu hale getirmektedir. Ancak,' insan gücünden etkin olarak yararlanma; hizmet öncesi eğitimi sırasında bireye kazandırılan yeterliklere bağlıdır. Bu konu, özellikle öğretmen eğitiminde önem taşımaktadır. öğretmen eğitimi; bir çok bilimsel çalışma ve toplantılarda çeşitli yönleriyle incelenip tartışıldığı halde alınan kararların tam olarak uygulamaya aktarılamadığı görülmektedir, öğretmen eğitimi programlarının içeriğinde; genel kültür, alan kültürü ve öğretmenlik formasyonu veren kuramsal ve uygulamalı dersler ile öğretmenlik uygulamaları yer almaktadır. 210211 Bu araştırmanın konusunu oluşturan öğretmenlik uygulamaları, öğretmen yetiştirme ve öğretmeni' istihdam etme sistemlerini bütün leştiren bir yapı ve içeriğe sahip bulunmaktadır, öğretmenlik uy gulamaları, öğretmen adaylarının öğrenimleri süresince kazandıkları davranışları, gerçek etkileşim ortamında işe vuruklaştırma olanağı vermektedir. Bu süreçten geçen öğretmen adayları, belli bir oranda mesleki yeterliğini tanıma, değerlendirme ve geliştirme olanağı bulmaktadır. Türkiye'de çeşitli eğitim fakültelerinde yürütülmekte olan uygulama çalışmalarında, eğitim programının yapısı ve ilgili grupların tutumları nedeniyle birbirinden farklı yaklaşımlar izlendiği görülmektedir. Uygulamalar, öğretmen yetiştiren kurum ve uygulama yapılan okullarda yürütüldüğü' nden kurumlar arasında sorumlulukların paylaşılmasını gerektirmektedir. Ancak, bu konuda ilgili kurumlarca belli esaslar getirilmediği ve görev alan personelin eğitim gereksinimleri karşılanmadığı için uygulama etkinlikleri sınırlı düzeyde gerçekleşmekte ve bazı sorunlar ortaya çıkmaktadır. öğretmenlik uygulamalarından beklenen yararın sağlanabilmesi; uygun eğitim ortamlarının düzenlenmesine, çalışmaların etkin şekilde yönetilmesine, ortak amaç ve temel ilkelerine dayalı olarak tüm öğ retmen yetiştiren kurumlarda aynı etkinlikte yürütülmesine bağlıdır. Eğitim programı, eğitici personel, bina, tesis ve araçlarla ilgili kapasitelerin uygulama etkinliklerinde, kurumlar arası işbirliğine dayalı olarak ortaklaşa kullanılmasına, bu alandaki teknolojik olanaklardan yararlanılmasına, deneysel yöntemlerin uygulanmasına ve kuram ile uygulamanın bütünleştirilmesine gereksinim vardır. Bu212 gereksinimler uygulama çalışmalarında bazı sorunların ortaya çıkma sına neden olmaktadır. Araştırmanın temel amacı, öğretmenlik uygulamalarında karşı laşılan sorunların neler olduğunu ortaya çıkarmak ve bu sorunların çözümünü sağlayabilecek bir öğretmenlik uygulaması modeli geliştir mektir. Bu araştırma, öğretmenlik uygulamasının kuramsal esaslarına açıklık, kazandırması, etkinlikleri analiz etmesi, alandaki sorunları irdelemesi ve somut bir uygulama modeli önermesi açısından önem taşımaktadır. Orta öğretime öğretmen yetiştiren lisans ve sertifika programındaki öğretmenlik uygulamaları ile sınırlı olan bu çalışmada, konu alanıyla ilgili ulaşılabilen türkçe-ingilizce kaynaklardan ve anket uygulanarak araştırma gruplarından alınan görüşlerden yararlanılmış tır. 1987-1988 öğretim yılında öğretmenlik uygulamalarının yürütülmesinde rolü olan öğretim elemanı, yönetici-denetici ders öğretmeni ve öğretmen adayı grupları araştırma evrenini oluşturmaktadır. Evren den iki aşamada örneklem seçilmiş toplam beş ilde 1367 kişiye anket uygulanmıştır. Anketler, uzman görüşleri ve ön denemeden geçirilerek dört ayrı form halinde geliştirilmiş oluş araştırmacı ve anketörler tarafından uygulanmıştır. Elde edilen verileri çözümlemede önce toplanan anketler formlarına göre gruplandırılmış açık uçlu sorular değerlendirilmiştir. Sonra, bilgi işleme alınmak üzere kodlanan anket verileri bilgi işlem yönergesine uygun olarak işlenmiştir. Daha sonra, soru türü ve araştırma amaçlarına göre gruplandırılan veriler düzenlenen çizelgeler üzerinde gösterilmiş, elde edilen bulbular ve yorumlarına yer verilmiştir.`213 Araştırmada bulgular, dört alt bölüm halinde sunulmaktadır. Birinci alt bölümde, araştırmaya katılan grupların; mesleki, öğrenim ve öğretmenlik uygulamasına ilişkin durumlarına yer verilmiştir. Bu alt bölümde; öğretmenlik uygulamalarından sorumlu öğretim elemanlarının görevlendirilmesinde, fakülteler arasında birbirinden farklı yaklaşımların izlendiği, öğretim elemanı ve ders öğretmeni grupları nın öğretmenlik uygulaması yeterliklerini çoğunlukla kişisel dene yimleri ile kazandıkları, uygulama etkinliklerinde görevlendirilen öğretim elemanlarının %70,0'den fazlasının öğretim görevlisi olduğuna ilişkin bulgular r elde edilmiştir, uygulama öğretim elemanlarının yaklaşık %50.0'si 7 ile 16 yıl arasında değişen sürelerde öğretmen yetiştiren kurumda görev yapmaktadır. Bu grubun %30.0'u uygulama çalışmalarında sürekli olarak görev yaptığını belirtmektedir. Yönetici-denetici grubun yaklaşık %70.0'nin üç veya dört yıllık yüksel öğretmen okulundan mezun olduğu, %50.0'den fazlasının en az yedi yıllık mesleki deneyime sahip bulunduğu anlaşılmaktadır. Ders öğretmenlerinin yaklaşık %70.0'i dört yıllık yüksek öğrenim gördüklerini, %50.0'si 7 ile 16 yıl arasında değişen mesleki deneyime sahip olduklarını belirtmektedir. Ders öğretmenlerinden çoğunun genel lise ve meslek liselerinde görevli oldukları belirtil mektedir. Bulgular ve yorumun ikinci alt bölümü; öğretmenlik uygulama sının genel esaslarına ilişkin görüşleri içermektedir. Bu bulgular arasında; uygulamanın organizasyon ve koordinasyonuna ilişkin olarak görüşü alınan gruplar, öğretmen yetiştiren kurum ile uygulama okulunun ortak sorumluluk almasından yana olduklarını belirtmişlerdir. Grubun yaklaşık % 50.0' si öğretmenlik uygulamasına ders süresinin214 yarısı kadar kredi verilmesini' istemişlerdir, öğretmenlik uygula malarının yürütülmesinde; değişik statüdeki görevlilerin sorumlulukları ekip halinde paylaşmaları gerektiği benimsenmektedir, öğretim elemanlarının % 80.0 oranındaki grubu, uygulama amaç ve' ilkelerini benimsediklerini' ifade etmişlerdir. Üçüncü alt bölümde; uygulama sürecinin aşamaları ve bu aşa malarda yürütülen etkinliklere ilişkin görüşler değerlendirilmektedir, îlgili gruplar, öğretmenlik uygulamasının planlama, ön hazırlık, süreli uygulama ve değerlendirme aşamalarındaki tüm etkinlikleri gerekli bulmuşlardır. öğretmenlik uygulamalarında öğretmen adayı ile ders öğretmeni arasında tam bir iletişim sağlandığı görüşü ilgili gruplarca paylaşılmaktadır, Dördüncü ve son alt bölümde elde edilen bulgular; araştırma gruplarının öğretmenlik uygulaması sorunları hakkındaki görüşlerini içermektedir. Buna göre, öğretmenlik uygulamalarının planlanması, yürütülmesi` ve değerlendirilmesi sırasında çeşitli kategoriler altında toplanabilen sorunların var olduğu anlaşılmıştır. Araştırma verilerine dayalı olarak elde edilen bulgular; il gili grupların uygulama etkinliklerine ilişkin görüşleri arasında tutarlılık olduğu ancak soruları yanıtlamada kendi statü ve sorumlulukları doğrultusunda bir değerlendirme yapma eğiliminde oldukları ayrıca, uygulama çalışmalarında yapılanlar ile yapılması gerekli görülenler arasında çelişkiler bulunduğu şeklinde yorumlanabilir.215 Araştırma bulgularından çıkarılan sonuçlar- şöyle İfade edilebilir., öğretmenlik uygulamasına katılan grupların görüşleri arasındaki ilişkiler test edildiğinde bunların anlamlı düzeyde olduğu görülmüştür, öğretmenlik uygulamasında görev alan gruplar birbirin den farklı öğrenim düzeylerinde olmakla birlikte aynı süreleri içeren mesleki deneyime sahiptirler, öğretmenlik uygulamalarının genellikle meslek liseleri ve genel liselerde yürütülmekte olduğu, öğret men adaylarına mesleki davranışlarını geliştirme olanaklarının yeterli düzeyde sağlanamadığı, araştırma gruplarının öğretmenlik uygulama sının genel esaslarına ilişkin kesin bir görüş birliği içinde olmadıkları görülmüştür. Öğretmenlik uygulamasını yürütmede çalışmaların eğitim fakültesi ve uygulama okulunun ortak sorumluluğunda, kademeli personelden oluşan bir ekip tarafından uygulama amaç ve ilkelerine dayalı olarak yürütülmesi gerektiği, uygulama çalışmalarında çeşitli sorunlarla karşılaşıldığı, bu sorunları ortadan kaldırmak veya en alt düzeye indirmek üzere çeşitli boyutlara sahip bir uygulama modeli önerisine gereksinim olduğu bir kez daha ortaya çıkmıştır. Araştırmanın sonunda öğretmenlik uygulamalarının yapı, yöne tim, eğitim ortamları ve insan ilişkileri yönünden ele alınıp etkinlikler sırasında ortaya çıkan sorunları çözümlemeye alternatif olmak üzere sistem yaklaşımına dayalı bir öğretmenlik uygulaması modeli geliştirmiştir. Bu modelde uygun bir seçme sistemi ile öğretmen eğitimi programına alınan öğretmen adayının mesleğe güdülenmesi, ta nıması ve öğretmen davranışları kazanması için uygulama çalışmaları nın ilk yıldan başlatılarak asamalı şekilde yürütülmesi planlanmak tadır. Kurumlar arasında işbirliğini geliştirmek üzere uygulama216 koordinatörlüklerinin kurulması ve görevlilerin eğitim gereksinim lerinin karşılanması bir zorunluluk olarak görülmektedir, öğretmen yetiştiren kurumlarda uygulama laboratuvarları kurulması ve pilot okullar seçilerek bunların uygun koşullarda düzenlenmesi tasarlan maktadır. Uygulama modeli/, ayrıca ekip yaklaşımı ile bilimsel araş tırmalara yer veren, mezunların izlenmesini olanaklı hale getiren ve öğretmen eğitimini geliştirmeyi ön gören bir tasarımdır. Kısaca ifade etmek gerekirse bu model; öğretmen yetiştiren kurum ile öğret meni istihdam eden kurumun öğretmen yetiştirmeye ilişkin' işlevlerini bütünleştirmeyi esas almaktadır. Bunun' için; öğretmen adaylarının öğretmeni olacakları alana uygun bir seçme sisteminden geçirilerek alınması nitelikli bir öğretmen eğitimi programında, eğitilmesi ve geçerli bir istihdam sisteminin düzenlenmesi gereklidir. Araştırmanın son aşamasında; öğretmenlik uygulaması modelini işlevsel hale getirebilecek çeşitli öneriler geliştirilmiştir. Ayrıca, bu araştırmanın sınırları dışında bırakılan önlisans eğitimi veren öğretmen yetiştiren kurumlardaki uygulama çalışmalarının saptanması, uygulama etkinlikleri ve ilgili personelin öğretim alanlarına göre görev ve etkinlik analizlerinin yapılması, öğretmenlik uygulama etkinliklerinin geliştirilmesine yönelik kuramsal ve deneysel araştırmaların sürekli olarak yapılması, önerilmiştir. Araştırma, yararlanılan kaynaklar ve eklere yer verilerek tamamlanmıştır. Sonuç Araştırmada elde edilen veriler öğretmenlik uygulamaları ile ilgili olarak araştırmacıyı aşağıda sıralanan sonuçlara ulaştırmıştır.