Okul öncesi çağdaki çocukların oyun konusundaki toplumsal-bilişsel davranış örüntüleri ile oyun materyalleri arasındaki ilişki

Abstract

DÖRDÜNCÜ BOLUM ÖZET, YARGI VE ÖNERİLER Oyun, çocuğun bilişsel, psikososyal ve ahlak gelişiminde önemli bir yer tutmaktadır. Çocuğun hayal gücünü geliştiren, fantazilerini gerçekleştirmesine olanak tanıyan, problem çözme yeteneğini, perspektif alma ve dil gelişimini hızlandıran, toplum kurallarının öğrenilmesini sağlayan çocuk oyunları yaş, cinsiyet, kültürel ortam gibi faktörlerin yanısıra, çocuklara sunulan fiziksel çevre ve oyun materallerine de bağlıdır. Uygun oyun materyallerine mümkün olduğu kadar erken yaşta ulaşmanın gelişimsel önemi nedeniyle okulöncesi çağdaki çocukların toplumsal-bilişsel davranış örüntüleri ile oyun materyalleri arasındaki ilişki bu araştırmanın temel problemi olarak ele alınmıştır. Bu soruna yaklaşırken Parten' in (1932) toplumsal oyun kategorileri (tek başına oynanan oyun, paralel oyun, etkileşimsel oyun) ve Smilansky 'nin (1968) bilişsel oyun kategorileri (işlevsel oyun, yapısal oyun, dramatik oyun) temel alınmıştır. Temel problem çerçevesinde şu sorulara yanıt aranmıştır: 1. Anaokuluna giden 3-4 yaşındaki kız çocukların toplumsal-bilişsel davranış örüntüleri ile oyun materyalleri arasında ilişki var mıdır? Eğer ilişkisi varsa bu ilişki oyun materyallerine göre anlamlı farklılık göstermekte midir?99 2. Anaokuluna giden 3-4 yaşındaki erkek çocukların oyun konusundaki toplumsal-bi1 işsel davranış örüntüleri ile oyun materyalleri arasında ilişki var mıdır? Eğer ilişki varsa bu ilişki oyun materyallerine göre anlamlı farklılık göstermekte midir? 3. Anaokuluna giden 5-6 yaşındaki kız çocukların oyun konusundaki toplumsal-bilişsel davranış örüntüleri ile oyun materyalleri arasında ilişki var mıdır? Eğer ilişki varsa bu ilişki oyun materyallerine göre anlamlı farklılık göstermekte midir? 4. Anaokuluna giden 5-6 yaşındaki erkek çocuk ların oyun konusundaki toplumsal-bilişsel davranış örüntüleri ile oyun materyalleri arasında ilişki var mıdır?Eğer ilişki varsa bu ilişki oyun materyallerine göre anlamlı farklılık göstermekte midir? A.Ü. Ziraat Fakültesi, Ev Ekonomisi Yüksek Okulu 'nun anaokuluna devam eden üç-altı yaşlar arasındaki 32 kız ve 23 erkek toplam 55 çocuk araştırma grubunu oluşturmuştur. Araştırmanın verileri zaman örnekleme tekniği kullanılarak yürütülen sistematik gözlemlerle toplanmıştır. Araştırma grubunu oluşturan her çocuk sanat, evcilik köşesi, manipulatif materyaller ve bloklarla altmış saniyelik gözlem periyodunu on saniyelik kayıt periyodunun izlediği beş dakikalık gözlem üniteleri100 içinde gözlenmiştir. Smilansky 'nin bilişsel oyun kategorilerinin (işlevsel, yapısal, dramatik) ve Parten'in toplumsal oyun kategorilerinin (tekbaşına, paralel, etkileşimsel) birlikte kullanıldığı bir gözlem formu geliştirilmiş ve çocuklar kendi yaş gruplarıyla oyun etkinliklerini sürdürürken önceden seçkisiz olarak belirlenen bir sıra ile gözlenmiş ve davranışlar bu gözlem formuna kaydedilmiştir. Araştırmanın verileri Cochran's Q testi ve Z-testi ile çözümlenmiştir. Araştırmanın bulguları şu şekilde özetlenebi lir : 1. Üç-dört yaındaki kız çocukların tebaşına- işlevsel ;üç-dört yaşındaki erkek çocukların tekbaşına -yapısal ve paralel-dramatik oyun davranışları bloklarla ilşkili bulunmuştur. 2. Beş-altı yaşındaki kız ve erkek çocukların etki leşimsel-yapısal ve etki leşimsel-dramat ik oyun davranışları bloklarla ilişkili bulunmuştur. 3. Üç-dört yaşındaki erkek çocukların paralel- işlevsel ve paralel-yapısal oyun davranışları manipulatif materyallerle ilişkili bulunurken bu yaştaki kız çocukların etkileşimsel-dramatik oyun davranışları da manipulatif materyallerle ilişkili bulunmuştur.101 4. Beş-altı yaşındaki kız ve erkek çocukların etkileşimsel-yapısal ve etkileşimsel-dramatik oyun davranışları manipulatif materyallerle ilişkili bulunmuştur. 5. Üç-dört yaşındaki erkek çocukların paralel-işlevsel ve etkileşimsel işlevsel oyun davranışları evcilik köşesiyle ilişkili bulunurken aynı yaştaki kız çocukların paralel-dramatik oyun davranışları bu alanla ilişkili bulunmuştur. 6. Beş-altı yaşındaki erkek çocukların paralel-işlevsel oyun davranışı evcilik köşesiyle ilişkili bulunurken aynı yaştaki kız çocukların etkileşimsel-dramatik oyun davranışı bu alanla ilişkili bulunmuştur. 7. Üç-dört yaşındaki kız ve erkek çocukların paralel-işlevsel ve paralel-yapısal oyun davranışları sanat materyalleriyle ilişkili bulunmuştur. 8. Beş-altı yaşındaki kız ve erkek çocukların paralel-yapısal oyun davranışı sanat materyalleriyle ilişkili bulunmuştur. Bu bulgulara dayalı olarak çocuklara sunulan materyallerle onların ortaya koydukları davranışların toplumsal ve bilişsel boyutları arasında ilişki olduğu söylenebilir. Bu ilişki materyallerin niteliğine bağlı olarak kız ve erkek çocuklarda;102 küçük ve büyük yaş grubunda farklı davranışların sergilenmesine neden olabilmektedir. Bu araştırmada sadece kapalı alanlarda çocuklara sunulabilecek belirli sayıda oyun materyali kullanılmıştır. Farklı oyun materyallerinin ve açık hava oyun alanlarının çocukların davranışları üzerindeki etkisini inceleyen yeni araştırmalar yapılmasında yarar vardır. Örneğin evcilik köşesinde sadece kızlara özgü olduğu düşünülen model oyuncaklar bütün çocuklara sunulmuştur. Oysa erkeklere özgü model oyuncakların kız çocukların davranışları üzerindeki etkileri de incelenmelidir. Bu araştırmanın verileri zaman örnekleme tekniği kullanılarak toplanmıştır. Zaman örnekleme tekniğinde bir olgu başından sonuna kadar gözlenmemekte,, belli bir oluşum içinde bulunan gözlem birimleri örneklenmiş zaman aralıkları ile izlenmektedir. Spesimen kaydı gibi değişik gözlem teknikleri de kullanılarak çocukların oyun etkinliklerinin incelenmesi bize yeni bilgiler kazandırabilir. Çocukların yaş ve cinsiyetlerine bağlı olarak işlevsel, yapısal ve dramatik gibi farklı bilişsel davranışlar sergilenmesine olanak sağlayan blokların çocukların oynamaktan en zevk aldıkları oyun materyali olduğu gözlenmiştir. Bu nedenle anaokul larında çocukların toplumsal ve bilişsel gelişimlerini hızlandırmak amacıyla bu materyallerden yararlanılması düşünülebilir.