Çöp kompostunun toprakların bazı yapısal özellikleri ve toprak-su ilişkilerine olan etkilerinin ahır gübresiyle karşılaştırılması üzerine bir araştırma

Abstract

ÖZET Bu araştırmada, Erzurum kentinin belediye çöplerinden, doğal koşullarda ve yığın yöntemiyle elde edilen çöp kompostunun, toprakların bazı fiziksel ve kimyasal özellikleri ile toprak-su ilişkileri üzerine etkisi incelenmiştir. Araştırmada, çöp kompostunun etkisi, organik madde esasına göre, eş değer ahır gübresi uygulama düzeyleriyle karşılaştırılmıştır. Bu amaçla, çöp kompostunun 4.8 ve 12 ton/da' lık uygulama düzeylerine karşılık, eş değer ahır gübresi uygulama düzeyleri ise 1.33, 2.67 ve 4.00 ton/da olarak planlanmıştır. Çöp kompostu ve ahır gübresi planlanan uygulama düzeylerinde, toprağın üst 0-25 cm'lik kısmına uygulanmıştır. Araştırma, Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi İşletme Müdürlüğü arazilerindeki kumlu tın bünyeli topraklar ile, Köy Hizmetleri 10. Bölge Müdürlüğü Araştırma Enstitüsünün, İğdır Araştırma İstasyonu arazilerindeki, siltli killi tın bünyeli topraklarda ve küçük tarla parselleri şeklinde yürütülmüştür. Araştırma, 1987-1989 yılları arasında, 2 yıl süreyle uygulanmıştır. Deneme süresince, bitki köklerinin toprakların incelenecek özelliklerine olan olumlu veya olumsuz tüm etkilerini ortadan kaldırmak için, parsellerde herhangi bir kültür bitkisinin ekimi yapılmamış, parseller sürekli çıplak bırakılmıştır. Araştırma sonunda, incelenen toprak özellikleri, artan çöp kompostu ve ahır gübresi uygulama düzeylerinden önemli ölçüde etkilenmiştir. Gerek arazide, gerekse laboratuvarda belirlenen toprak özelliklerine ait ortalama değerler, istatistiki testlerle analiz edilmiş ve ortaya çıkanii sonuçlar, toprak özelliklerine göre aşağıda maddeler halinde özetlenmiştir. 1. Toprak bünyesi; Uygulanan çöp kompostu, bünyesinde bulunan kumdan dolayı, her iki toprağın kum oranlarını yükseltmiş, ancak bünye sınıflarını değiştirmemiştir. Ahır gübresi, toprakların kil, silt ve kum oranlarını etkilememiştir. 2. Birim hacim ağırlığı; Uygulanan çöp kompostu ve ahır gübresi her iki toprağın birim hacim ağırlığını düşürmüştür. Çöp kompostu ve ahır gübresinin etkileri her iki toprakta da yaklaşık eşit düzeyde olmuştur. 3. Dane birim ağırlığı; Çöp kompostu ve ahır gübresi uygulamaları, toprakların dane birim ağırlıklarını düşürmüştür. Her iki toprakta da çöp kompostunun en yüksek uygulama düzeyi daha etkili olmuştur. 4. Toplam porozite ; Birim hacim ağırlığı ve dane birim ağırlık parametrelerine bağlı olarak, her iki organik materyal, her iki toprağın toplam porozitelerini artırmıştır. Her iki organik materyalin etkisi, yaklaşık eşit düzeylerde olmasına karşın, çöp kompostu, özellikle kaba gözeneklerin oranını daha çok artırmıştır. 5. Agregat stabilitesi; 1-2 mm arası suya dayanıklı agregat oranlarını, çöp kompostu ve ahır gübresi uygulamaları, çok önemli düzeyde artırmıştır. Her iki toprakta da ahır gübresi, çöp kompostudan daha etkili olmuştur. 6. Su tutma kapasitesi; Toprakların, tarla kapasitesi, solma noktası, higroskopik nem ve diğer tansiyonlardaki tutulan su kapasitelerini, çöp kompostu ve ahır gübresi uygulaması artırmıştır. Su tutma kapasitesini artırmada, her iki toprakİÜ için, ahır gübresi daha çok etkili olmuştur. Çöp kompostu, siltli killi tın bünyeli topraklarda fazla etkili olmamıştır. 7. İnfiltrasyon hızı; Her iki organik materyal, toprakların infiltrasyon hızlarını çok önemli düzeyde artırmıştır. Her iki organik materyal, siltli killi tın bünyeli topraklarda daha etkili olurken, çöp kompostunun etkisi, ahır gübresinden daha fazla olmuştur. Ayrıca, çöp kompostu ve ahır gübresi uygulaması, toprakların sabit infiltrasyon hızlarına ulaşma zamanlarını da kısaltmıştır. 8. Hidrolik iletkenlik; Çöp kompostu ve ahır gübresi uygulaması, siltli killi tın bünyeli topraklarda daha çok, kumlu tın bünyeli topraklarda daha az olmak üzere hidrolik iletkenliği artırmıştır. Çöp kompostu ahır gübrelerinden daha çok etkili olmuştur. 9. pH; Çöp kompostu uygulaması kumlu tın bünyeli toprakta daha çok, siltli killi tın bünyeli toprakta daha az olmak üzere, toprakların pH'sını artırmıştır. Ancak pH artışı, alkalilik ve tuzluluk yönünden bir sorun çıkarmamıştır. Ahır gübresi uygulaması ise, her iki taprakta da pH'yı önemli ölçüde etkilememiştir. 10. Elektrik! iletkenlik; Her iki toprakta da çöp kompostu ve ahır gübresi uygulamaları, toprakların elektriki iletkenlik değerlerini çok önemli düzeyde artırmıştır. Çöp kompostunun etkisi ahır gübresinden 3-5 kat daha fazla olmuştur. Ancak elektriki iletkenlik değerleri, en yüksek çöp kompostu uygulama düzeyinde bile tuzluluk sorunu yatacak sınır değerlerine ulaşmamıştır. 11. Organik madde içeriği; Çöp kompostu ve ahır gübresi uygulaması, toprakların organik madde içeriğini başlangıçtaiv kontrol parsellerine göre çok önemli düzeyde artırmıştır. Fakat organik maddenin sürekli ayrışması sonucu, çöp kompostu ve ahır gübresi uygulanmış toprakların organik madde içeriği deneme süresine bağlı olarak hızlı bir şekilde azalmıştır. 12. Katyon değişim kapasitesi; Çöp kompostu ve ahır gübresi uygulaması, toprakların katyon değişim kapasitelerini artırmıştır. Siltli killi tın bünyeli topraklarda, her iki organik materyalin etkileri yaklaşık aynı düzeyde olurken, kumlu tın bünyeli topraklarda ahır gübresi daha etkili olmuştur.

SUMMARY In this research, the effects of the municipal waste compost being obtained from Erzurum municipal wastes by the heap methot at natural conditions on some physical and chemical properties of soils and soil-water relations were investigated. The effect of municipal waste compost was compared with equivalent farmyard manure based on organic matter. The treatment levels of 4t/da, 8t/da, and I2t/da corresponding to equivalent farmyard manure levels of 1.33t/da, 2.67t/da and 4.00t/da, respectively were applied. The municipal waste compost and the farmyard manure was applied to top layer of soil of 0-25 cm deep at planned levels. The research was conducted on sandy loam soils at Atatürk University Agricultural College Experiment Farm and on silty clay loam soils in Rural Services Research Institute İğdır Station by using small field plots. This research was conducted between 1987 and 1989. In order to remowe the effects of roots of plants on the properties of soils that will be considered, the plots were not planted. As a result of this research, it was conducted that, investigated properties of soils were effected by increasing levels of organic material application. Mean values of properties of soil which were determined at the land the laboratory was subjected to statistical analysis and the results are as follows; 1. Soil texture; Applied municipal waste compost increasedVI sand content of both soils, but not changed texture classes. Farmyard manure did not effect the ratio of clay, silt or sand. 2. Bulk density; Applied municipal waste compost and farmyard manure decreased bulk density of both soils. The efects of municipal waste compost and farmyard manure on both soils occured at equal levls. 3. Specific gravity; Municipal waste compost and farmyard manure decreased specific gravity, of soils. The highest application level of municipal waste compost was found to be more effective. 4. Total porosity; Both organic materials increased total porosty of both soils according to bulk density and specific gravity parameters. Although effect of both organic materials occured at equal levels, the municipal waste compost highly increased the percent of pores which are larger than 30 Jim. 5. Water stable aggregate; Municipal waste compost and farmyard manure application significantly increased ratio of aggregates of 1-2 mm. Farmyard manure application was found to be more effective on both soils than municipal waste compost. 6. Water holding capacity; Municipal waste compost and farmyard manure application increased water holding capacity in the field capacity, Wilting point, hygroscopic moisture content and other retentions of soils. Farmyard manure was found to be more effective on water holding capacity for both soils. Municipal waste compost was not found more effectivevii on silty, clay loam soils. 7. Infiltration rate ; Both organic materials significantly increased basic infiltration rates of both soils. Both organic materials was found effective on silty clay loam soils while municipal waste compost was found more effective than farmyard manure. In addition, both organic material applications decreased reaching times to basic infiltration rate of soils. 8. Saturated hydraulic conductivity; Both organic materials increased saturated hydraulic conductivity on both soils. This increase occured more on silty clay loam soils. This increase occured more on silty clay loam soils than on sandy loam soils, effect of municipal waste compost was found more effective than farmyard manure. 9. pH; Municipal waste compost application increased pH of both soils. This increase occured more on sandy lorn soils. But, the increase on pH did not create any problem from the wievpoint of sodic and salinity. Farmyard manure application did not effect pH on both soils. 10. Electrical conductivity; Municipal waste compost and farmyard manure applications significantly increased electrical cunductivity of both soils. The effect of municipal waste compost occured 3-5 times more than the effect of farmyard manure. But, values of electrical conductivity did not reach limit values which may have a salinity problem in high application levels. 11. Organic matter content; Municipal waste compost and farmyard Manure applications significantly increased organicviii matter content of soils, soon after application with respect to control plots. But, due to decomposition of organic matter continuously, organic matter content, of soils treated with municipal waste compost and farmyard manure rapidly decreased depending on the time of trial. 12. Cation exhange capacity; Municipal waste compost and farmyard manure applications increased cation exchange capacity of both soils. The effects of both of organic materials occured equally but, effect of farmyard manure on sandy loam soils occured more than the effect of municipal waste compost.