Değişik tarihlerde ön-sürgünlendirme ve pir öldürmenin patates bitkisi (Solanum tuberosum L.)`nin verim, verim unsurları ve teknolojik özellikleri üzerine bir inceleme

Abstract

Değişik tarihlerde ön-sürgünlendirme ve pir öldürmenin patatesin verimi, bazı agronomik ve teknolojik karakterleri üzerindeki etkisini incelemek amacıyla bu çalışma düzenlenmiştir. Çalışma, 1989 yılında Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi, Tarımsal Araştırma ve Yayım Merkezi Müdürlüğüne ait 6 numaralı kuyu bölgesinde `Tesadüf Bloklarında Bölünmüş Parseller` deneme desenine göre 4 tekrarlamalı olarak kurulmuştur. Çapı 3.5-5.0 cm arasında olan yumrular 15 gün aralıklarla 20 Mart'tan başlıyarak 4 ve 19 Nisan tarihlerinde ön-sürgünlendirmeye tabi tutulmuşlar ve sürgünsüz yumrularla birlikte 5 Mayıs'ta (kontrol) dikimleri yapılmıştır. Denemede bir kontrol olmak kaydıyla 1 Ağustos'tan başlıyarak 15'er gün aralıklarla pir öldürme (1 ve 16 Ağustos, 1 ve 16 Eylül, 10 Ekim (kontrol)) uygulanmış, hasat ise pir öldürme tarihlerinden 10 gün sonra yapılmıştır. Denemeden elde edilen sonuçlar aşağıdaki gibi özetlenebilir: 1. Yumruların ön-sürgünlendirme tarihi geciktikçe, bitkilerin toprak yüzüne çıkış süreleri sırasıyla 16 günden 20, 23 ve 26 güne kadar uzamıştır. 2. Bitkilerin topraktan çıkış oranı ön-sürgünlü yumrularda sürgünsüz yumrulara nazaran daha yüksek olmuştur. 3. Ön-sürgünlendirme ve pir öldürme tarihlerinin bitki boyu üzerine etkisi önemli olmuştur. 4. Ön-sürgünlendirme geç ve pir öldürme erken tarihte yapılırsa dekardan elde edilen pir verimi yüksek olmaktadır. 5. Pirlerdeki protein oranı ön-sürgünlendirme zamanlarına göre farklılık göstermiş, pirlerdeki en yüksek protein oranı sürgünsüz yumruların pirlerinden elde edilmiş, pir öldürme tarihi geciktikçe pirlerdeki protein oranı giderek azalmıştır.6. ön sürgünlendirme tarihlerinin ve pir öldürme tarihlerinin ocak başına yumru sayısı üzerine etkisi olmamıştır. 7. ön-sürgünlendirme tarihlerinin orta yumru oranına (çapı 3.5-5.0 cm) etkisi önemli olmuştur. Küçük yumru (çapı < 3.5 cm) ve büyük yumru (çapı > 5.0 cm) oranına etkisi ise önemli olmamıştır. Ön-sürgünlendirme tarihinin gecikmesine paralel olarak orta yumru oranı azalmıştır. Pir öldürme tarihlerinin orta yumru oranı üzerine etkisi görülmemiş, küçük ve büyük yumru üzerine etkisi ise önemli olmuştur. Pir öldürme tarihi geciktikçe büyük yumru oranı artmış, küçük yumru oranı ise azalmıştır. 8. Ön-sürgünlendirme tarihlerinin ocak başına yumru verimine etkisi görülmemiştir. Pir öldürme tarihlerinin ocak başına yumru verimine etkisi ise önemli olmuş ve 16 Eylül tarihine kadar yumru veriminde bir artış olmuş, bu tarihten sonra ise azalmıştır. 9. Dekara toplam yumru verimi sürgünlü yumrularda sürgünsüz yumrulara göre daha yüksek olmuştur. Pir öldürme tarihlerinin toplam yumru verimi üzerine etkisi olmuştur. Bir Eylül'de pirleri öldürülen patateslerden en yüksek verim elde edilmiş, bu tarihten sonra pirleri öldürülmeyen patateslerin yumru verimleri azalmıştır. En fazla yumru verimi 4 Nisan'da ön-sürgünlendirmeye alınan ve 16 Eylül'de pirleri öldürülen patateslerden alınmıştır (3571.8 kg/da). 10. Ön-sürgünlendirme tarihlerinin yumrunun özgül ağırlığı, kuru madde ve protein oranı üzerine etkisi görülmemiştir. Pir öldürme tarihi geciktikçe yumrunun özgül ağırlığı, kuru madde ve protein oranı artmıştır. 11. Ön-sürgünlendirme tarihi geciktikçe yumrudaki nişasta oranı azalmıştır. Pir öldürme tarihlerinin yumrunun nişasta oranı üzerine etkisi olmuştur. Yumrudaki nişasta oranı pir öldürme tarihlerine göre dalgalanmalar göstermiştir.Ill 12. Ön-sürgünlendirme tarihlerinin yumruların cips verimi üzerine etkisi olmuş, sürgünsüz yumruların cips verimliliği sürgünlü yumrulardan az olmuştur. Onaltı Eylül'deki pir öldürme tarihine kadar yumruların cips verimliliğinde artış olmuş, bu tarihten sonra ise düşmeye başlamıştır. 13. Ön-sürgünlendirme ve pir öldürme tarihlerinin cipsin yağ çekme oranı üzerine etkileri olmamıştır. 14. Bir yıllık deneme sonuçlarına göre, patates yumruları 4 Nisan tarihinde ön-sürgünlendirmeye alınması ve 16 Eylül'de pirleri öldürülüp on gün sonrada hasat edilmesi gerektiği anlaşılmıştır.

The trial was conducted to observe the effects of pre-sprouting and haulm killing dates on yield, yield compenents and some qualitative characters of potato. This experiment was established on the 6 the Well Experiment Field at Agricultural Research and Extention Centre in Atatürk University Agricultural Faculty in 1989. The experimental design was split-plot with 4 replications in randomized blocks, main plots were consisted of 4 pre-sprouting dates (20 March, 4 and 19 April, Control), and sub plots were consisted of 5 haulm killings dates (1 and 16 August, 1 and 16 September, Control). Planting time was 5 th of May and control harvesting time was 10 th of October. The results of this experiment can be summarized as follows: 1. The emergence of plants were retarded with delaying pre-sprouting dates. The emergence period were 26 days in the check plot and in the other treatments they were 23, 20, 16 respectively. 2. Emergence rates of pre-sprouted tubers were higher than un-sprouted tubers. 3. Plant heights in the first pre-sprouted treatment (20 March) was shorter than the others. An increase in plant heights was observed until 16 August then it reduced up to harvesting date. 4. The highest foliage yield was obtained from the lastest pre-sprouting (19 April) and the earliest haulm killing date. 5. Foliage protein content varied with pre-sprouting dates the highest protein ratio was found in the plants of un-sprouted tubers and the protein in the foliage tended to decrease with delaying haulm killing.6. Both pre-sprouting and haulm killing dates had no effect on tuber numbers per hill. 7. Although pre-sprouting dates effected the proportion of medium tubers (diameter 3.5-5.0 cm), but it had no effect on proportion of small (diameter < 3.5 cm) and large tubers (diameter > 5.0 cm ). The percentage of medium tubers (diameter 3.5-5.0 cm) were reduced with retarded pre-sprouting dates. Haulm killing dates didn't affect the percentage of medium size tubers, but it affected the rates of small and large size tubers. Delayed haulm killing increased the large tuber rates but decreased small tubers rates. 8. The yield per hill wasn't affected by pre-sprouting dates. Haulm killing dates affected the yield per hill, a yield increase was observed up to 16 September, however a decline in the yield was determined until harvesting time. 9. Pre-sprouted tubers gave higher yield than un-sprouted tubers per decare. Haulm killing dates affected the total tuber yield, and highest yield was obtained from the third haulm killing (1 st September), on the other hand control plot gave lower yield than the other treatments. The highest tuber yield was obtained from the combination of the second pre-sprouting date (4 th April), and the fourth haulm killing date (16 th September) with the yield of 3571.8 kg/da. 10. Specific gravity, D.M., protein content weren't affected by pre-sprouting dates. However they were influenced by haulm killing dates. 1 1. Tuber starch content was reduced with delaying pre-sprouting dates and haulm killing affected tuber starch content. Depending on haulm killing dates a fluctuation in tuber starch contents was observed.VI 12. The tuber chips yield was influenced by pre-sprouting dates and un-sprouted tubers had less chips yield than pre-sprouted tubers. Tuber chips yield increased until 16 th of September, after that time a reduction was observed. 13. The oil absorbtion rates of chips weren't influenced by pre-sprouting and haulm killing dates. 14. According to one year trial results, 4 th April should be suggested as initiation of pre-sprouting date and 1 6 th September as beginning of haulm killing date.