Müzekki`n-Nüfus, giriş-metin-sözlük

Abstract

ÖZET Bağdemir, Abdullah, `Müzekki'n-Nüfûs, Giriş - Metin - Sözlük`, Doktora Tezi, (Danışman: Prof. Dr. Hamza Zülfikar) Tezin Sayfa Sayısı: CXVI + 721 Müzekki'n-Nüfûs, Eşrefoğlu Abdullah-ı Rûmî tarafından XV. yüzyıl ortalarında (1448) Anadolu'da Eski Anadolu Türkçesiyle yazılmış dînî - tasavvufî bir ahlâk kitabıdır. Yazar eserini, kendi zamanında tutum ve davranışları bozulan kardeşlerinin kurtulmalarına ve bundan sonra gelen taliplerin nefs elinden kurtulup Allah'a ulaşmalarına sebep olması için kaleme almıştır. `İnsanların nefislerini arıtan` anlamına gelen Müzekki'n-Nüfûs'un konusu kitabın adından da anlaşılacağı gibi `nefis terbiyesi`dir. Eşrefoğlu Abdullah, nefsi dört kısma ayırır. Bunlar, kişinin nefsinin, kötülüğü emrettiği `nefs-i emmâre`; kendi kötülüklerini kınadığı `nefs-i levvâme`; Allah'tan ilham aldığı `nefs-i mülhime`; huzur ve sükûna kavuşup rahatladığı `nefs-i mutma'inne`dir. Bundan sonra ise nefs-i mutma'innenin sıfatları olan ve kişinin Allah'tan razı olduğu `râdiye`; Allah'ın da o kişiden razı olduğu `mardiyye` mertebesi gelir. Böyle bir girişten sonra eser iki ana bölüme ayrılmakta ve birinci bölümde şu konular işlenmektedir: Dünyâ, dünyâ sevgisi ve dünyâ sevgisinin nedeni, dünyânın terkinin nedeni, dünyâyı sevmenin ziyanı nedir, terkinin faydası nedir, dünyâ neye benzer, bu dünyâyı sevip dünyalık toplayanlar neye benzer ve nefs-i emmârenin sıfatları nelerdir? İkinci bölüm yedi alt başlığa ayrılarak şu konulara yer verilmektedir: Nefs-i mutma'inneye döndürmek için nefs-i emmâreyi nasıl terbiye etmek gerekir ve bir şeyhe bağlanıp nasıl mürît olunur, tevbe ve teveccüh etmek nasıl olur, ne tür kişileri şeyh edinmek gerekir, şeyhlik mertebesi nedir ve nasıl bir makamdır, müritlik makamı nedir, müritliğin şartları ve kuralları nelerdir, Allah'ı zikrederek çile ve halvet çıkarmak ve Allah'a çağrılmak nasıl olur? XV. yüzyıl Eski Anadolu Türkçesinin söz varlığını, anlatım olanaklarını, o dönemdeki durumunu ve yönelişini en iyi biçimde gösteren bu eser, Türk dili için zengin ve değerli bir kaynaktır.

ÖZET Bağdemir, Abdullah, `Müzekki'n-Nüfûs, Giriş - Metin - Sözlük`, Doktora Tezi, (Danışman: Prof. Dr. Hamza Zülfikar) Tezin Sayfa Sayısı: CXVI + 721 Müzekki'n-Nüfûs, Eşrefoğlu Abdullah-ı Rûmî tarafından XV. yüzyıl ortalarında (1448) Anadolu'da Eski Anadolu Türkçesiyle yazılmış dînî - tasavvufî bir ahlâk kitabıdır. Yazar eserini, kendi zamanında tutum ve davranışları bozulan kardeşlerinin kurtulmalarına ve bundan sonra gelen taliplerin nefs elinden kurtulup Allah'a ulaşmalarına sebep olması için kaleme almıştır. `İnsanların nefislerini arıtan` anlamına gelen Müzekki'n-Nüfûs'un konusu kitabın adından da anlaşılacağı gibi `nefis terbiyesi`dir. Eşrefoğlu Abdullah, nefsi dört kısma ayırır. Bunlar, kişinin nefsinin, kötülüğü emrettiği `nefs-i emmâre`; kendi kötülüklerini kınadığı `nefs-i levvâme`; Allah'tan ilham aldığı `nefs-i mülhime`; huzur ve sükûna kavuşup rahatladığı `nefs-i mutma'inne`dir. Bundan sonra ise nefs-i mutma'innenin sıfatları olan ve kişinin Allah'tan razı olduğu `râdiye`; Allah'ın da o kişiden razı olduğu `mardiyye` mertebesi gelir. Böyle bir girişten sonra eser iki ana bölüme ayrılmakta ve birinci bölümde şu konular işlenmektedir: Dünyâ, dünyâ sevgisi ve dünyâ sevgisinin nedeni, dünyânın terkinin nedeni, dünyâyı sevmenin ziyanı nedir, terkinin faydası nedir, dünyâ neye benzer, bu dünyâyı sevip dünyalık toplayanlar neye benzer ve nefs-i emmârenin sıfatları nelerdir? İkinci bölüm yedi alt başlığa ayrılarak şu konulara yer verilmektedir: Nefs-i mutma'inneye döndürmek için nefs-i emmâreyi nasıl terbiye etmek gerekir ve bir şeyhe bağlanıp nasıl mürît olunur, tevbe ve teveccüh etmek nasıl olur, ne tür kişileri şeyh edinmek gerekir, şeyhlik mertebesi nedir ve nasıl bir makamdır, müritlik makamı nedir, müritliğin şartları ve kuralları nelerdir, Allah'ı zikrederek çile ve halvet çıkarmak ve Allah'a çağrılmak nasıl olur? XV. yüzyıl Eski Anadolu Türkçesinin söz varlığını, anlatım olanaklarını, o dönemdeki durumunu ve yönelişini en iyi biçimde gösteren bu eser, Türk dili için zengin ve değerli bir kaynaktır.