Erzurum ili Aşkale ilçesi Çay köyünün yeniden yerleşimi sonucunda oluşan yapısal ve fiziksel sorunları üzerine bir araştırma

Abstract

u ÖZET Bu çalışma, temel ilkeleri bakımından benzer köylerin planlanmasına örnek oluşturması için, Doğu Anadolu Bölgesinde seçilen bir köyü inceleyerek, konuya ilişkin unsurları tanıtmak, sorunları saptamak ve çözüm yollarını araştırmak amacıyla yapılmıştır. Kırsal yerleşimlerin planlanması, çeşitli toplum hizmetlerinin daha iyi bir şekilde sağlanmasında ve işletmedeki çalışmaların daha verimli olarak yürütülmesinde yararlıdır. Bu nedenle, tarımsal üretimi geniş çapta etkileyen kırsal yerleşim planları bütün ülkemiz çapında geliştirilmelidir. Araştırma materyali olarak, doğal afetler nedeniyle devlet tarafından sonradan yeri değiştirilerek, yeniden kurulan Erzurum ilinin Aşkale ilçesine bağlı bulunan Çay Köyü seçilmiştir. Köydeki işletmelerde, fiziksel planlamayla ilgili verileri saptamak amacıyla, genel ve bireysel anketler yapılmıştır, işletmeler devletçe aynı büyüklükte planlandığından sadece, işletmelerin nüfusu ve hayvan varlığı gözönünde bulundurularak (az, orta ve çok nüfuslu olarak) üç gruba ayrılmıştır. Seçilen işletmelerde, işletme avlusu ve yapıların düzenli kullanılan malzeme ve yapı özellikleri ile birlikte, hazırlanan krokiler yardımıyla yapıların kesit, görünüş ve planlan çizilmiştir. Daha sonra yapı alanları incelenmiş, konut ve hayvan barınakları için uygun görülen planlar hazırlanarak ekte sunulmuştur. Çalışmalardan elde edilen sonuçların ışığı altında yapılan gözlem ve öneriler aşağıdaki gibi özetlenebilir. - Araştırma yöresindeki işletme avluları, konut ve hayvan burmaklarının yararlı alanları, özellikle orta ve çok nüfuslu aile gereksinmeleri için yetersizdir. - Devlet tarafından yapılmış olan yapılarda bölge koşullarına ve deprem etkisine uygun yapı malzemesi ve tekniğine göre yapılmış yapı elemanlarının kullanımına büyük ölçüde uyulmuş olmasına karşın, köylü tarafından sonradan yapılan yapılarda bu özelliklere uyulmamıştır. - Konut ve işletme yapılarında ısı ve nem yalıtımı için özel bir önlem alınmamıştır. - işletmelerdeki yapıların büyük bir kısmı, tarımsal işletme yapısına uygun özelliklereIll sahip değildir, işletme avlusunda bulunan yapılan genellikle konut, hayvan barınağı ve samanlıklar oluşturmaktadır. İşletmelerde alet ve makina koruma için özel yapılar yoktur. Bu amaçla, bazı işletmelerde ağaç malzemeyle basit hangarlar yapılmıştır. - Devletin yaptığı işletme yapısı içerisindeki ahır, ağıl ve samanlıklar gereksinmeleri karşılaşmaktan uzaktır. Köylünün sonradan yaptığı hayvan barınakları ise tekniğine uygun olarak yapılmamıştır. Hayvan barınaklarının büyük bir kısırımda idrar kanalı, yemlik yolu ve servis yolu yoktur. Yemlik boyutları uygun değildir. Hayvan barınaklarının mevcut yararlı alanları ile havalandırma ve ışıklandırma için kullanılan pencerelerin alanları gerekenden azdır. - Köydeki mevcut altyapıda önemli aksaklıklar gözlenmesine karşın elektrik olup, yolları iyi durumdadır. Ancak, içme suyunun dağıtımı ve kullanımında görülen düzensizlikler çözümlenmesi gereken önemli bir konudur. Kanalizasyon da kullanılamaz durumdadır. - Köy yerleşim yeri kurulurken, yapılması planlanan fakat, yapılamayan çeşitli sosyal ve ekonomik kurumların kısa zamanda yapılmasını köylülerde arzu etmektedir. Araştırma yöresi I. derecede deprem bölgesinde ve kışın oldukça sert iklim koşulları altında bulunmaktadır. Köy yapılarında, bölge koşullarına ve deprem etkisine uygun yapı malzemesi ve tekniğine göre yapılmış yapı elemanlarının kullanılması ve deprem yönetmeliğinin gerektirdiği ilkelere uyulmasına özen gösterilmelidir. Taş temel duvarlarda çimento katkılı kireç harç kullanılması, taşıyıcı duvarlara beton veya ahşap hatılların yerleştirilmesi, işletme yapılarında hafif malzeme kullanılarak, ağır toprak örtülü düz dam yerine, makas kirişli, eğik yüzeyli sac kaplamak çatıların yapılması yanında, konut ve hayvan barınaklarında yeterli yalıtımın yapılmasına, öncelik verilmelidir.

IV SUMMARY This research was conducted to determine the basic principles of physical planning of the villages in Eastern Turkey as preparing a pattern for physical plans of a selected village. Convenient planning of the rural settelements is very useful to provide many people services to rule farm activities more efficiently. Therefore, it is necessary to improve rural settlement plans which affect the agricultural production to a large extent throughout the country. Aşkale-Çay village of Erzurum province was selected as survey material where had been resettled by the Government to offer a solution for the settlement problems of the rural people living in this area. Since the farms were planned at the same size by the Government, the number of farming families and the number of animals were only taken into account, so the agricultural enterprises were divided into three groups such as small, medium and large. The opinions of the village administrators were got in selecting of enterprises. In the selected enterprises, by examining of farmyards and settlement schemes of the farmsteads, constructed materials and characteristics of buildings and proportion of usable area; the original design of farm buildings was determined by the help of prepared sketchs, cross sections and plans. Beside of this, rural public service units were studied. The plans of both dwelling houses and barns appropriate for studied village were prepared and given in the appendix. The results of this study and the suggestions made in the light of these results can be summarized as follows. Not only the size of farmyards but also the usable area of dwelling houses and barns are insufficient particularly in providing the needs of medium and large enterprises. In spite of the use of appropriate construction material and techniques for regional conditions and earthquake in the buildings constructed by the Government, it was seen that the villagers, later on, did not adjust to those conditions in the buildings which werebuilt by themselves. No special precautionary measure was taken to provide insulation for heat and moisture in the farmyards. The large proportion of the buildings does not have the characteristics which have to be exist in agricultural enterprises. The buildings in the farmyards generally consist of dwelling houses, barn and hay storage buildings. There is no special building for keeping machines and equipments in the enterprises. By the aim of keeping, in some enterprises, there are simple hangars constructed by wooden equipments. The farmsteads built by the Government are far from serving the needs. The barns which were later on constructed by villagers are not suited to the technical norms. There are no gutter, feed alley, litter alley. The sizes of feedings are not suitable. Both the present usable area of barns and area for vantilation and lighting are less than the necessary area. It was observed that there were some considerable deficiencies in rural infrastructure. The sewer system of the village is almost out of use. The use and distribution of the potable water is not in order, so this is an important problem which must be solved. During the planning of village settlement place, some suggestions related to the establishment of some social and economical institutions were made but could not be realised. These suggestions, which are also accepted by the villagers, have to be realised. Studied village is in the first class earthquake zone and under very harsh climatic conditions. That is why, appropriate construction materials and equipments constructed for this purpose have to be used in farm buildings. Additionally, those construction materials have to be suited to the instructions of earthquake. Lastly, the use of lime mortar containing cement in the stone walls, the use of wooden or concrete horizontal timber-ties on the load-bearing walls, the use of light materials for roof construction, and the provision of sufficient insulation are also important in constructing of farm buildings.