Başlıca fiyat bazlı oranların hisse senedi getirisi üzerindeki etkileri ve İstanbul Menkul Kıymetler Borsası`nda bir uygulama

Abstract

101 oz Etkin bir hisse senedi piyasasında hisse senedi fiyat hareketlerinin önceden tahmin edilemeyeceği ve bu yüzden normalin üzerinde hisse senedi getirişi elde etmenin de mümkün olamayacağı kabul edilmektedir. Ancak son zamanlarda yapılan birçok ampirik çalışma, bu koşulların pratikteki geçerlilik derecesi konusunda kuşku yaratan sonuçlara ulaşmıştır. Sözkonusu çalışmalar, hisse senedi piyasaları üzerinde etkisi araştırılan bazı faktörlerin hisse senedi getirilerindeki değişmeleri açıklama gücü bulunduğunu ortaya koymuştur. Fiyat bazlı finansal oranlar da değişik hisse senedi piyasalarında, değişik zaman periyodlan için etkisi araştırılan faktörlerdir. Etki dereceleri kesin olarak belirlenmese de bu oranlar, yatırım çevrelerinde karar alma süreci içerisinde kullanılmaktadırlar. Bu çevrelerde hisse senedi yatırım stratejileri oluşturulurken en çok kullanılan fiyat bazlı finansal oranlar, Fiyat/Kazanç (F/K), Piyasa Değeri/Defter Değeri (PD/DD) ve Satışlar/Fiyat (S/F) oranlandır. Yapılan tez çalışmasının temel amacı da bu üç fiyat bazlı finansal oranın, hisse senedi piyasaları üzerindeki etkileri konusunda varılacak genel bilimsel sonuçlara katkıda bulunmaktır. Böylece sermaye piyasalarının yapısal olarak daha doğru şekilde analiz edilmesi ve geliştirilmesi mümkün olacaktır. F/K, PD/DD ve S/F oranlarının hisse senedi piyasasındaki etkisi konusunda yapılan araştırmaların sonuçlarına yer veren çalışmanın önemli bir kısmı, İstanbul Menkul Kıymetler Borsası'nda (IMKB) bu oranların etki derecesi konusunda yapılan ampirik araştırmaya ayrılmıştır. Araştırmanın çalışma örneği, İMKB'de Ulusal Pazar'da işlem gören ve finansal olmayan firmaları kapsamaktadır. Bu firmaların hisse senetlerinden 1 Ocak 1990-30 Haziran 1997 periyodunda, altı aylık dönemler için F/K, PD/DD ve S/F büyüklüklerine göre ayrı ayrı portföyler oluşturulmuştur. Daha sonra oluşturulan portföylerin izleyen altı aylık dönem sonundaki getiri değişimleri ile sözkonusu oran değerleri arasında herhangi bir nedensel ilişki bulunup bulunmadığı araştırılmıştır. Araştırma, istatistiksel ve ekonomik analiz yöntemleri ile yapılmıştır.102 Araştırma sonucunda elde edilen bulgular, F/K, PD/DD ve S/F oranlarının İMKB'de yatırım kararlarında, birlikte kullanılabileceğini ortaya koymuştur. Özellikle S/F oram, hisse senedi getirişini açıklamada, pratikte kullanımı daha yaygın olan diğer iki fiyat bazlı orana göre çok daha başarılı bulunmuştur. Tek başına hisse senedi getirişini açıklayabilen bu oran, İMKB'de uygulanan yatırım stratejilerinde dikkate alınması gereken önemli bir faktördür. Yapılan çalışma, aynı zamanda İMKB'nin etkinliği konusunda bir sınama olmuştur. Eldeki bulgular, İMKB'nin etkin bir borsa olmadığı konusunda ipuçları olarak yorumlanmıştır. Tez çalışmasının birinci bölümü, F/K, PD/DD ve S/F oranlarının İMKB ve diğer hisse senedi piyasaları üzerindeki etkileri konusunda yapılan araştırmalar hakkında bilgi vermektedir. İMKB 'deki F/K, PD/DD ve S/F etkilerini araştırmaya yönelik olarak yapılan ampirik çalışmada kullanılan verilerin özelliklerini ve metodolojiyi açıklayan ikinci bölüm, yapılan istatistiksel ve ekonomik analizleri de kapsamaktadır.Üçüncü ve son bölüm ise yapılan çalışmayı özetleyen, kullanılan veri ve yöntemlerin özelliklerini tekrar gözden geçiren bir genel değerlendirme bölümüdür.

103 ABSTRACT It is accepted that behaviors of the stock prices can not be forecastable and thus it is impossible to get a higher return than a normal one in an efficient stock market. But, several studies done recently, have reached some conclusions that created doubts for the validity degree of these circumstances in practice. These referred studies has found that some of the factors of which effects were searched, had the explanatory power for changes in the common stock returns. Price-based financial ratios are also the factors whose effects are searched in different stock markets and periods. Although how much these ratios effect the stock markets has not been determined yet, they are used in decision making by the investors. Price/Earnings (P/E), Book Equity/Market Equity (BE/ME) and Sales/Price (S/P) ratios are the most used price-based financial ratios in creating stock investment strategies. The major aim of this thesis is to contribute to the general scientific conclusions which would be met in the field of these ratios' effects in the stock markets so that it could be possible to analyze and develop the capital markets in a wright way. An important part of the study which involved the results of the researches about the P/E, BE/ME and S/P effects has been formed by the empirical research done for determining the effect degree of these ratios in Istanbul Stock Exchange (ISE). The sample of this research has been formed from the non-financial firms which are involved by ISE National Market. According to P/E, BE/ME and S/P sizes, six-month portfolios were formed individually in 1 January 1990-30 June 1997 period with these firms' common stocks. And then, it has been searched whether there is any kind of determinative relationship between these portfolios and their returns in the end of the following six months. The research has been done by statistical and economical analysis methods.104 The findings which have been reached have indicated that P/E, BE/ME and S/P ratios together can be used in investment decisions in ISE. Especially, S/P ratio has been much more successful in explaining the stock returns than the other two which are used more commonly in practice. This ratio which is able to explain the stock return itself, seems to be an important factor that must take a role in the investment strategies applied in ISE. This study has been a test for ISE's efficiency at the same time. And the findings reached have been interpreted as ques which show that ISE is not an efficient market. The first section of the study informs about the researches done for P/E, BE/ME and S/P effects in ISE and the other stock markets. The second section explaining the characteristics of the data and methodology used in the empirical work, also involves the statistical and economical analysis done. The third and the last section summarizes the study and reviews the data and the methods used.