Ağrı yöresi toprak örneklerinde potasyum gübrelemesine esas olacak potasyum değerlerinin belirlenmesi üzerinde bir araştırma

Abstract

ÖZET Araştırmanın amacı, Doğu Anadolu'nun ekolojik şartlarına göre tarımsal potansiyeli oldukça yüksek olan Ağrı yöresi ve Eleşkirt ovası topraklarının potasyumlu gübrelemeye esas olacak potasyum düzeylerini belirlemektir. Bunun için il sınırları içerisinden işlemeli tarıma uygun 30 ayrı yerden toprak örneği alınmış yulaf bitkisi kullanılarak ve potasyumsuz besin solüsyonu uygulanarak bir saksı denemesi kurulmuştur. Toprak örneklerine alındıkları köylerin isimleri verilmiştir. Deneme topraklarının tekstürleri genellikle tınlı olup ortalama kum % 33, süt % 37, kil ise % 30'dur. Topraklar kumlu tın, killi tın, siltli killi tın ve kil olmak üzere değişik bünyeye sahiptirler. Toprak örneklerinin pH'ları 7.08 ile 8.05 arasındaki değişmekte olup, ortalama 7.57 ile hafif alkalin özellik göstermektedir. Kireç miktarı % 0.1 ile % 20.5, organik madde içerikleri % 1.1 ile % 4.6 arasında değişmektedir. Değişebilir Ca + Mg, K ve Na içerikleri sırasıyla 26.1 - 34.4 me/100 g, 0.54 - 4.10 me/100 g, 0.17 - 3.4 me/100 g arasındadır. Toprakların KDK'leri 25.83 ile 36.15 me/100 g arasında değişmekte olup, ortalama olarak 32.96 me/100 g'dır. Araştırma bölgesi topraklarının toplam potasyum miktarları % 0.5 ile % 2.0 arasında değişmekte olup, ortalama % 1.14'tür. Saturasyon ekstraktında çözünebilir potasyum miktarı 0.01 me/100 g ile 0.08 me/100 g arasında bulunmuştur. Saturasyon ekstraktında çözünebilir potasyum toplam potasyumun % 0.06'sını oluşturmaktadır. Toprak örneklerinin değişebilir potasyum miktarı ortalama 1.43 me/100 g olup, toplam potasyumun % 4.9'unu oluşturmaktadır. Deneme öncesi değişebilir potasyum miktarları 0.54-4.1 me/100 g iken deneme sonrası değerleri 0.31 ile 3.27 me/100 g olarak bulunmuştur. Güçlükle değişebilir potasyum miktarları 0.44 ile 4.35II me/100 g arasında yer almaktadır. Ortalaması 1.62 me/100 g'dır. Güçlükle değişebilir potasyum toplam potasyumun % 5.5'ini oluşturmaktadır. Elverişsiz potasyum miktarları 11.36 ile 49.42 me/100 g arasında olup, ortalama 26.30 me/100 g'dır. Bu değer toplam potasyumun % 89.5'u gibi büyük bir kısmını oluşturmaktadır. Toprakların elverişli potasyum miktarları 54.5 ile 385.4 kg K20' arasındadır. Dekarda ortalama 148.6 kg K2Oa eşdeğerdir. Toprak örneklerinin 0.002 M CaCİ2 solüsyonunda elde edilen denge potasyumu değerleri en düşük ve en yüksek 0.064 ile 0.809 me/100 g olup, ortalama 0.16 me/100 g'dır. Topraklara ait aktivite oranları 0.0117 (M/L)1/2 ile 0.000497 (M/L)1/2 arasında olmakta, ortalaması 0.0027 (M/L1/2'dır. Toprakların fikse potasyum içeriklerinin sınır değerleri % 8.13 ile % 49.21 arasında değişmektedir. Fiksasyon ortalamaları % 33.39'dur. Deneme topraklarından 60 günlük gelişme peryodu sonunda elde edilen 70 °C'de kurutulmuş yulaf bitkisi miktarları 100 g toprakta 0.540 ile 1.510 g arasında değişmekte olup^rtalama 0.909 g'dır. Deneme topraklarının potasyum formları ile toprak özellikleri arasında istatistik! ilişkiler araştırılmıştır. Organik madde ile saturasyon eksraktından elde edilen potasyum, deneme öncesi ve sonrası değişebilir potasyum, nitrik asitle ekstrakte olan ve serbest hale geçen potasyum, denge potasyumu ve potasyum aktivite oranı değerleri ile % 1 düzeyinde önemli pozitif ilişkiler elde edilmiştir. Toprakların pH, kireç, katyon değişim kapasitesi, kil ve silt fraksiyonlarıyla potasyum formları arasında istatistiksel ilişkiler bulunamamıştır. Sadece kum fraksiyonu ile toplam ve elveriş siz potasyum formları arasında % 5 düzeyinde önemli olan ilişkilere rastlanmıştır. Deneme topraklarının saturasyon ekstraktından elde edilen potasuyum miktarları ile denge potasyumları arasında % 5, deneme öncesi ve sonrası değişebilir potasyum ve potasyum aktivite oranı arasında da % 1 düzeyinde önemli pozitif ilişkiler bulunmuştur.III Denge potasyumlarıyla deneme öncesi ve sonrası değişebilir potasyum, nitrik asitle ekstrakte olan ve serbest hale geçen potasyum ve toplam potasyumla % 1 düzeyinde, aktivite oranı ve elverişsiz potasyum formlarıylada % 5 düzeyinde önemli pozitif istatistiksel ilişkiler elde edilmiştir. Deneme öncesi değişebilir potasyum formları ile nitrik asitle ekstrakte olan ve serbest hale geçen potasyum ve potasyum aktivite oranları arasında % 1 düzeyinde istatistiksel olarak Önemli pozitif ilişkiler ortaya çıkmıştır. Deneme sonrası değişebilir potasyum ile de nitrik asitle ekstrakte edilen ve serbest hale geçen potusyumla % 1, toplam potasyum ve potasyum aktivite oranlarıylada % 5 düzeyinde önemli pozitif ilişkiler elde edilmiştir. Nitrik asitle ekstrakte olan potasyumla nitrik asitle serbest hale geçen potasyum arasında % 1, elverişsiz ve toplam potasyumlarlada % 5 dolayında önemli pozitif ilişkiler saptanmıştır. Ayrıca elverişsiz potasyumla toplam potasyum arasında ilişki % 1 düzeyinde önemli olup pozitiftir. Deneme topraklarından elde edilen bitki miktarlarıyla seçilip belirlenen toprak özelliklerinden kireçle % 5, kil ilede % 1 düzeyinde istatistiksel olarak önemli pozitif ilişkiler bulunmuştur. Yulaf bitkisini` deneme topraklarından kaldırdıkları potasyum miktarlarıyla saturasyon ekstraktında çözünebilir denge potasyumu, elverişli potasyum, deneme öncesi ve deneme sonrası değişebilir potasyum ve nitrik asitle ekstrakte edilen potasyum arasında % 1, nitrik asitle serbest hale geçen ve potasyum aktivite oranıyla da % 1 düzeyinde önemli pozitif ilişkiler bulunmuştur. Bu araştırmadan, Ağrı ili topraklarında yulaf bitkisiyle yürütülen deneme sonuçlarına göre potasyum açısından şimdilik bir sorun bulunmamasına karşılık, potasyumlu gübre uygulamasında bitkinin kaldırdığı potasyumla yüksekİV korelasyonlar veren potasyum formlarından öncelikli olarak elverişli potasyumun (r= 0.639xx), deneme öncesi değişebilir potasyumun (r = 0.604xx), saturasyon ekstraktı potasyumunun (r = 0.558xx) ve nitrik asitle ekstrakte olan potasyumunun (r = 0.51 3XX) bir ölçü olarak alınabilecekleri sonucuna varılmaktadır.

RESUME UNE RECHERCHE SURLA DETERMINATION DES VALEURS DE POTASSİUM QUi SERVİRA DE BASE POURLA FUMURE DE POTASSIUM DANS LES SOLS EXEMPLAiRES RESUME DE LA REGION D'AĞRI Le but de la recherche est determiner les niveaux de potassium qui serviront de base pour fumer avec du potassium des sols de la region d'Ağrı et la plaine d'Eleşkirt don t leurs potentiels agricoles sont assez elevĞs selon les conditions ecologiques de 1'Anatolie de 1'Est. Pour rĞaliser cette recherche, on a effectue une exparimentation du pot en prenant des exemples du sol de trente lieux differents com/enables pour la culture active dans les milieux interieurs de la ville et on a utilisâ de I'avaine dans cette recherche en appliquant la solution d'aliment sans potassium. On a donne aux sols les noms des villages qu'on les a pris. Les textures des sols ^experimentation sont en general argilo limoneuses et les niveaux sont pourle sable 33 %, limon 37 %, et 1'argile 30 % en moyenne. Les pH des sols exemplaires changent entre 7.08 et 8.05 et ils exposent une particularity d'alcoli faible par. 7.57 en moyenne. La quantity de chaux change entre 1 % et 20.5 %. Les contenus de la substance organique des sols sont entre 1.1 % et 4.6 %, et les ordonnances des valeurs variables au minimum et au maximum des Ca + Mg, K et Na sont entre 26.1 - 34.4 me/100 g, 0.54 - 4.10 me/100 g, 0.17 - 3.4 me/100 g. Les KDK des sols de ceite region qui changent entre 25.83 et 36.15 me/100 g sont 32.96 me/100 g en moyenne. Les quantites totales de potassium des Sols de la region de recherche qui changent entre 0.5 % et 2.0 %, sont 1.14 % en moyenne. Les quantitas de potassium soluble dans la saturation extractive qui est un autre cas de potassium prennent place dans le sol entre 0.01 me/100 g et 0.08/100 g. Le potassium Soluble dans la saturation extractive forme le 0.06 % du potassium total. La quantity variable des sols exemplaires qui est 1.43 me/100 g, forme le 4.9 % duVİ potassium total les quantites variables du potassium qui ont les valeurs 0.54 et 4.1 me/100 g au minimum et au maximum avant ('experimentation, et on les a obtenues dans les marries Sols, entre 0.31 et 3.27 me/100 g aprâs I'experimentation. Les quaentites de potassium fort changeable prennent place entre 0.44 et 4.35 me/100 g. Elles sont 1.62 me/1 00 g en moyenne. Le potassium fort changeable forme le 5.5 % du potassium total. Les quantites insuffisantes de potassium qui se placent entre 1 1.36 et 49.42 me/100 g, sont 26.30 me/100 g en moyenne. Cette Valeur forme la plus grande partie, c'est-â-dire le 89.5 % du potassium total. Les quantites suffisantes du potassium des sols se trouvent entre 54.5 et 385.4 kg K2O. C'est I'equivalent au 148.6 kg K2O en moyenne, en decare. Les valeurs de potassium d'equilibre des sols, obtenues dans la solution 0.002 M CaCİ2> qui deriennent 0.064 et 0.809 me/100 g au minimum et au maximum, sont 0.16 me/100 g en moyenne. La proportion d'activitâ concernant aux Sols prennent place entre 0.0117 (M/L)1/2 et 0.000497 (M/L)1/2 et elle est 0.0027 (M/L)1/2 en moyenne. Les valeurs limites des contenus de potassium fixa des sols changent entre 8.13 % et 49.21 %. La moyenne de fixation est 33.39 %. Les quantites de 1'avoine, dessechâ au 70 °C, qu'on obtaient des Sols d'exparimentation â la fin de la periode de 60 jours, changent entre 0.540 g et 1.510 g dans un Sol de 100 g et elles sont 0.909 g en moyenne. On a recherchĞ les liaisons statisques entre les formes de potassium des Sols d'expGrimentation et les caractaristiques du Sol. On a obtenu les relations positives considerables au niveau de 1 % entre le potassium obtenu de la saturation extractive par la substance organique, le potassium variable avant et apres 1 'experimentation, le potassium qu'on extrait par I'acide nitrique et isolâ, le potassium d'equilibre et les valeurs de proportion d'activitâ du potassium. Mais on n'a pas pu trouver les relations statistiques entre la capacity de changement de cation des Sols en pH et chaux, les fractions d'argile et limon et les formes de potassium.Vİİ On n'a que recontrâ aux liaisons considerables au niveau de 5 % entre la fraction de sable et les formes du potassium total et insuffisant. Statistiquement, on a trouve ies relations positives considerables au niveau de 5 % entre les quantites de potassium qu'on obtient de la saturation extractive des sols d'experimentation et le potassium d'equilibre, et 1 % entre les potassiums variables avant et apres 1 'experimentation et la proportion d'activite de potassium. Et on a obtenu les relations positives statistiques considerables au niveau de 1 % entre le potassium variable avant et apres ('experimentation avec des potassiums d'equilibre, le potassium qui devient isole et libre par Vacide nitrigue et le potassium total, et 5 % aussi entre la proportion d'activitâ et les formes de potassium insuffisant. Les relations positives considerables statistiques se relevent au niveau de 1 % entre les formes de potassium variable avant 1 'experimentation, le potassium isole et libre par 1'acide nitrique, et les proportions d'activitâ de potassium. Apres ('experimentation on a verifie aussi les relations positives considerables au 1 % entre le potassium variable et le potassium isole et devenu libre par 1'acide nitrique, et 5 % entre le potassium total et ies proportions d'activite du potassium. Les relations positives importantes dans la mesure de 1 % entre le potassium isole par I'acide nitrique et le potassium devenu libre par le meme acide, et 5 % entre les potassiums totals insuffisants. D'autre part, la relation entre ie potassium insuffisant et ie potassium total est positivement considerable au niveau de 1 %. Et on a trouve les relations positives considerables statistiquement, 5 % entre les quantites des plantes obtenues des sols d'experimentation et le chaux, une des propriâtes des Sols qu'on determine en choisissant, et 1 % entre 1'argile. On a determine les relations positives importantes, au niveau de 1 % entre le potassium d'equilibre soluble dans la saturation extractive avec les quantites de potassium que I'avoine a absorbees des sols d'experimentation, le potassium suffisant, le potassium variable avant et apres 1 'experimentation et le potassium isole par 1'acide nitrique, et 1 % entre la proportion d'activite de potassium devenu libre par 1'acide nitrique.Vİİİ Par cette recherche, en dĞpit de ne pas avoir un probleme pour le moment sous ie rapport de potassium selon les conclusions d'experimentation qu'on realise avec de l'avoine sur les sols de la ville d'Ağrı, on arrive au râsultat de pouvoir etre reçu comme une mesure, du potassium suffisant, prâalablement, des formes de potassium qui sont en correlation supĞrieure avec la plante dans I'application de la fumure potassique, et du potassium variable avant ('experimentation (r = 0.604xx), du potassium exrait de la saturation (r « 0.558xx) et du potassium isol6 par I'acide nitrique (r «= 0.51 3XX).