Rama Hukukunda exercitor navis`in (donatının) actio exercitoria`dan doğan sorumluluğu

Abstract

ÖZET `Roma Hukuku'nda Exercitor N av i s' in (Donatanın) Actio Exercitoria'dan Doğan Sorumluluğu` isimli bu Yüksek Lisans Tez çalışması, Giriş ve Sonuç dışında iki Bölüm'den oluşmuştur. Birinci Bölüm'de, exercitor navis'in sorumluluğunun doğmasında etkili olan Roma aile yapısı, Roma Hukuku' ndaki temsil kurumunun özelliği ve actio exercitoria'nin da içinde yer aldığı ek nitelikteki davalar (actîones adiecticiae qualitatis) incelenmiş; böylece actio exercitoria'nin ortaya çıkışı ve Roma Hukuku' ndaki yeri saptanmıştır. İkinci Bölüm'de ise, actio exercitoria'dan doğan sorumluluk, özellikle `de exercitoria actione` edictum'unu içeren Digesta metinlerinden yararlanılarak incelenmiştir. Corpus luris Civilis'in, Digesta Bölümünde ayrıntılarıyla düzenlenmiş olan actio exercitoria'ya ilişkin kuralların, Grek Hukuku kaynaklı olduğunu söylemek mümkündür. Actio exercitoria, exercitor navis'in, gemisinin başına magister navis olarak getirdiği kişinin, yaptığı sözleşmelerden doğan borçlardan in solidum sorumlu tutulmasını sağlayan bir praetor davasıdır. Actio exercitoria'nin açılabilmesi için gerekli koşullar şöyle saptanabilir: 1. Bir navis'in (geminin) varlığı, 2. Navis'in exercitor navis tarafından işletilmesi, 3. Geminin başında bir magister navis'in bulunması, 4. Magister navis ile bir sözleşme yapılması, 1375. Yapılan işlemin praepositio kapsamında olması. Deniz ticareti işletmesinin başında bulunan, gemiyi işleten ve ondan gelir elden kişiye exercitor navis ismi verilirdi. Exercitor navis geminin maliki (dominus navis) olabileceği gibi, gemiyi malikinden süreli veya süresiz olarak kiralayan kişi de olabilirdi. Magister navis ise geminin idaresiyle ilgili tüm sorumluluk kendisine bırakılmış olan kişiydi. Geminin başına getirilen magister navis'in, bir başkasını magister navis olarak geminin başına getirmesi mümkündü ve bu kişi de, Digesta'dan anlaşıldığına göre, magister navis kabul ediliyordu. Actio exercitoria'nm taraf lan, magister navis ile sözleşme yapan üçüncü kişi ve exercitor navis'ti. Actio exercitoria, ek nitelikteki davalardan biridir; ayrıca praetor tarafından tanınan bir dava olduğu için, bir praetor davasıdır (ius honoraria -actio in factum). Actio exercitoria'da, exercitor navis, magister navis'in praepositio sınırlan içinde gerçekleştirdiği sözleşmelerden doğan borcun tamamından (in solidum) sorumluydu. Principatus Dönemi'nin (yani Klâsik Hukuk Dönemi'nin) başlarında, exercitor navis'in, extraneus magister navis'in borçlarından da sorumlu olması sağlanmıştır. Actio exercitoria'nm açılabilmesi için bir süre söz konusu değildi, yani bu dava için bir zamanaşımı öngörülmemişti. Ayrıca bu dava gerek mirasçılar tarafından, gerekse mirasçılara karşı açılabilirdi. 138

SUMMARY This Thesis, `The Liability of Exercitor Navis (the shipowner) arising out of Actio Exceritoria in Roman Law`, consists of two parts excluding Introduction and Conclusion. In the first part, the Roman family structure, the characteristics of the institution of representation in Roman law and the additional actions including actio exercitoria (actiones adiecticiae qualitatis) are analyzed as the sources of the liability of the exercitor navis, so that the emergence of actio exercitoria and its place in Roman Law are determined. In the second part, the liability arising out of the actio exercitoria is examined especially by using the texts of Digesta including the edictum of `de exercitoria actione`. It is possible to say that the source of the rules contemplated in the part of Digesta of the Corpus luris Civilis regarding actio exercitoria is Greek Law. Actio exercitoria is a preator action that holds the person, appointed as the magister navis to the to head of the ship by exercitor navis, in solidum liable of the obligations arising out of the contracts done by him. The conditions of actio exercitoria are as follows: 1. The existence of a navis (ship), 2. Navis to be operated by the exercitor navis, 3. A magister navis as the head of the ship, 1394. A contract done with mag ister navis, 5. Transaction to be under the consent of praepositio. The person, who is the head of the sea trade, operates the ship and obtains income from it, was called exercitor navis. Exercitor navis could be the owner of the ship (dominus navis) and also be the one who charters the ship for a definite or an indefinite period of time. Magister navis was the one to whom all the responsibility of the ship regarding its administration had been left. As a rule, magister navis was appointed by exercitor navis but it was also possible for a magister navis to be appointed by another one. The parties of the actio exercitoria were the third person making a contract with magister navis and exercitor navis. Actio exercitoria was one of the additional actions, Meanwhile it was a preator action (ius honorario-actio in factum) as it was honoured by praetor. Exercitor navis was liable for all the obligations of the magister navis's contracts established within the limits of praepositio in actio exercitoria. In the beginning of Principatus Period (Classical Law Period), it was provided that exercitor navis was held liable for the obligations of the extraneus magister navis. No period was indicated for actio exercitoria, it means no prescription was contemplated. In addition, this action could be brought before the court either by the heirs or against the heirs. IWKflMANTASVON MERKEZİ