Rus biçimciliğinde Viktor Borisovich Şhklovsky

Abstract

ÖZET Rus biçimciliği, 20. yüzyılın başlarında yenilikçi ve geleneksel edebiyat kuramlarının çatışması sırasında, edebiyatın bağımsız bir bilim dalı olduğunu kanıtlamak düşüncesiyle ortaya çıkmıştır. 1914-1930 yıllan arasında aktif olarak varlık gösteren biçimciler, bilimsel edebiyat analizi yöntemlerinin ilk kuramcıları ve uygulamacılarıdır. R. Yakobson'un dilbilim alanından verdiği destekle V.B. Şklovski, B.M. Eyhenbaum, B.V. Tomaşevski, Yu. Tınyanov'un edebiyat analizinde uyguladıkları bilimsel yöntemlerle Rus biçimciliği yapıta yönelik diğer inceleme akımlarının öncüsü olmuştur. Rus biçimcileri, yapıtın kurgu özelliklerini, edebi niteliğini ve edebiyat tarihindeki yerini yansıtacak şekilde metne dönük bilimsel analiz yöntemleri geliştirmişlerdir. İlk olarak şiirde imge ve ses yinelemeleri, ritm, uyak gibi ses düzenleyim teknikleri incelenmiş, elde edilen bulgularla edebiyat dilinin günlük dilden ayrıldığı gösterilmiştir. Yapıtın kurgusunda motiflerin yerleşim düzeni ve işlevi karşılaştırmalı olarak incelenmiştir. Özellikle `fabula` ve `suje` kavramlarının açımlanmasında, `otomatik algılamanın kırılması` ve `yabancılaştırma`, yöntemleri tanımlanmıştır. Bu yöntemlerin ilk uygulayıcısı olan Şklovski, edebiyatın `taşı taş kılmak`, yaşam duygusunu yenilemek için var olduğunu savunmuş ve incelemelerini bu görüş üzerine kurmuştur. Rus biçimcilerinin yapıtın kurgusuna yönelik analizleriyle oluşan kuramsal birikim, edebi türlerin tanımlanmasını ve evrim konusunun işlenmesini geliştirmiştir.425 Edebiyat tarihinde türlerle birlikte kurgu yöntemlerinin de dinamizm içinde ve diyalektik olarak geliştiği gösterilmiştir. Evrim konusunda ilk olarak Şklovski tarafından ortaya koyulan görüşler, Tınyanov tarafından bilimsel olarak geliştirilmiştir. Biçimci kuram ve analizlerin sonucu, nesnel kriterlerle işleyen edebiyat tarihçiliği anlayışının yerleştirilip geliştirilmesine yönelmiştir. Rus biçimcileri, dünya edebiyat tarihine bilimsel edebiyat incelemesi yöntemleriyle birlikte klasik ve çağdaş Rus edebiyatı ve dünya edebiyatlarından pek çok yapıt üzerine özgün analizleriyle büyük bir miras bırakmışlardır.

ABSTRACT The Russian Formalism appeared at the beginning of the twentieth century in the period of conflict between modern and traditional literary schools, with the aim to give literature the same independence and objectivity as a sciencific discipline. The Formalists were in active existence between 1914-1930 and were the first who dealt with the theory and application of methods for scientific literary analysis in Russia. The Russian Formalists were forerunners in other research movements in respect of works; this has been achieved with the support of Jacobson in the field of linguistics, with the scientific methods of Shklovsky, Eihenbaum, Tomashevsky and Tynjanov which they applied in literary analysis. The Russian Formalists developed scientific analysis methods based on texts in which fictional characteristics, literary quality and its place in the history of literature should be shown. First, techniques such as image, sound repetition, rhythm and rhyme have been examined; the findings have shown that the literary language differs from the everyday language. The arrangement of motives within the formal and its function have examined in contrast to each other. Especially while making it clear, what the terms `fabula` and `sujet` mean, methods such as `breaking reception` and `defamiliarization` have been defined. Shklovsky who was the first person using these methods, defended that the characteristic feature of literature `to make stone out of stone` existed to renew the feeling of life and he based his investigations on this view.427 The theoretical aggregration which evolved through formal analysis by Russian Formalists had an impact on defining literary types and processing evolution. Furthermore, it has been shown that in the history of literature, types and fictional methods evolved in dynamism and in a dialectic way. The views on evolution first carried out by Shklovsky were improved by Tynjanov in a scientific manner. The outcome of formalistic theory and analysis went towards the development of the concept on literatury history which functions with objective criteria. The Russian Formalists left a great heritage to the the history of world literature with their scientific literatury examining methods and with their original analysis on the work of classical and modern Russian literature and world literature.