Yabancı kaynaklı bazı yazlık kolza ( Brassica napus ssp. oleifera l.) çeşitlerinin Erzurum ekolojik koşullarına adaptasyonu ve önemli tarımsal özelliklerinin incelenmesi

Abstract

ÖZET Bu araştırma, yurt içinde değişik kaynaklardan temin edilen 16 yazlık kolza çeşidinin Erzurum bölgesine adaptasyonunun belirlenmesi amacıyla ele alınmıştır. Deneme, Şansa Bağlı Tam Bloklar deneme desenine göre 4 tekrarlamalı olarak kurulmuş ve Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarımsal Araştırma ve Yayım Merkezi Müdürlüğünün 4 Numaralı Kuyu Alanında yürütülmüştür. Dekara 12 kg N ve 6 kg P2O5 hesabıyla kimyasal gübre uygulanmıştır. Araştırmadan elde edilen sonuçlar aşağıdaki şekilde özetlenebilir. 1- Çeşitlerin çıkış süreleri 7.00-9.00 gün arasında değişmiş, en erken çıkışı Westar, Tobin ve Leth A/22 (7.00 gün), en geç ise Gara, Lisandra ve Drakkar (9.00 gün) çeşitleri yapmıştır. 2- Çiçek açma süresi bakımından Tobin çeşidi 40.30 gün ile en kısa, Topas çeşidi ise 63.30 gün ile en uzun çiçek açma süresine sahip olmuştur. 3- Yetişme süresi çeşitlere göre 103.30-129.50 gün arasında değişmiş olup, Tobin çeşidi 103.30 günlük süre ile en erken, Lisandra çeşidi ise 129.50 günlük süre ile en geç yetişme süresine sahip olmuşlardır. 4- Çeşitlere göre bitki boyu 68.70 ile 106.30 cm arasında değişmiş ve en kısa bitki boyu Tobin, en uzun bitki boyu ise Loras çeşidinde ölçülmüştür. 5- Çeşitlerin dal sayısı en az Liraspa çeşidinde (3.98 adet), en fazla ise Rico çeşidinde (5.22 adet) tesbit edilmiştir. 6- Bitkideki kapsül sayısı 98.50 ile 209.40 adet arasında değişim göstermiştir. Bitki başına kapsül sayısı en az Loras, en fazla ise Leth A/22 çeşidinde sayılmıştır. 7- Kapsül çapı çeşitlere göre 3.45 ile 4.99 mm arasında olup, kapsül çapı en az Topas, en fazla Tower çeşidinde ölçülmüştür.11 8- Çeşitlere göre kapsül uzunluğu 4.34 ile 8.10 cm arasında değişmiş ve çeşitler içerisinde Leth A/22 çeşidi en kısa, Drakkar çeşidi ise en uzun kapsül uzunluğuna sahip olmuştur. 9- Kapsüldeki tohum sayısı çeşitlere göre 16.66 ile 29.19 adet arasında belirlenmiş ve kapsüldeki tohum sayısı en az Leth A/22, en fazla Lisandra çeşidinde sayılmıştır. 10- Çeşitler içerisinde en düşük 1000 tohum ağırlığı Leth A/22 (3.02 g), en yüksek ise Westar çeşidinde (4.36 g) belirlenmiştir. 1 1-Çeşitlerin protein oranı % 19.39 ile 23.46 arasında değişim göstermiş, protein oranı en düşük Global, en yüksek ise Leth A/22 çeşidinde tesbit edilmiştir. 12- Yağ oranı çeşitlere göre % 33.80 ile 46.30 arasında değişmiş ve çeşitler içerisinde en az yağ oranı Leth A/22, en fazla ise Lirawell çeşidinde belirlenmiştir. 13- Çeşitlere göre sap verimi dekara 234.30 ile 904.50 kg arasında değişim göstermiş, en az sap verimi Tobin çeşidinden, en fazla ise Topas çeşidinden elde edilmiştir. 14- Çeşitlerin tohum verimleri dekara 55.93 ile 140.14 kg arasında değişmiştir. En yüksek tohum verimi Tower çeşidinden alınmış ve bu çeşidi sırasıyla Lirawell (130.27 kg/da), Semu DNK 87/207 Na (128.76 kg/da) ve Regent (125.11 kg/da) çeşitleri izlemiştir. Tobin çeşidinden ise en düşük tohum verimi alınmıştır. 15- Çeşitlere göre yağ verimi ise dekara 19.00 ile 61.22 kg arasında değişmiş ve en düşük yağ verimi Tobin, en yüksek ise Tower çeşidinden sağlanmıştır. Bir yıllık sonuçlara göre Tower,Lirawell,Semu DNK87/207 Na ve Regent çeşitleri ümitvar görülmüştür.Kesin sonuç alabilmek için araştırmanın yeni temin edilecek çeşitlerle beraber yürütülmesi gerekmektedir.

HI SUMMARY This research was carried out to determine spring rape varieties to be adapted to Erzurum conditions. In this trial, 16 rape varieties obtained from different regions of Turkey were used. The research was established on the field of Agricultural Research Farm of Agricultural Collage of Atatürk University, in 1991. A randomized complete block design with four replicates was used. All plots received 12 kg N da-1 and 6 kg P2O5 da-1. The results obtained from this research can be summarized as fallows. 1- The emergence time of the varieties changed between 7.00 and 9.00 days. Westar, Tobin and Leth A/22 (7.00 days) had the shortest emergence time, while Gara, Lisandra and Drakkar (9.00 days) had the longest emergence time. 2- The flowering time of the varieties changed between 40.30 and 63.30 days. Variety of Tobin has shown the lowest value, and variety of Topas has shown the highest value. 3- According to the varieties, maturity days varied between 103.30 (Tobin) and 129.50 days (Lisandra). 4- The plant height of varieties varied between 68.70 (Tobin) and 106.30 cm (Laras). 5- Branch number of varieties changed from 3.98 to 5.22. Liraspa and Rico varieties had the lowest and highest branch number respectively. 6- The number of pods per plant changed between 98.50 and 209.40. Loras and Leth A/22 varieties have shown the lowest and highest value respectively. 7- The varieties for the diameter of pods varied between 3.45 and 4.99 mm. The lowest and highest values among the varieties were determined at Topas and Tower respectively.IV 8- Varieties of Leth A/22 and Drakkar have shown the lowest (4.34 cm) and highest value (8.10 cm) in concern with the pod length respectively. 9- The number of seed per pod changed between 16.66 (Leth A/22) and 29.19 (Lisandra). 10- The lowest and highest 1000-seed weight among the varieties was found at Leth A/22 (3.02 g) and Westar (4.36 g) respectively. 1 1- Protein content of varieties ranged from 19.39 % (Global) to 23.46 % (Leth A/22). 12- Oil content varied from 33.80 % to 46.30 %. Varieties of Leth A/22 and Lirawell had the lowest and highest value respectively. 13- Stem yield of varieties changed between 234.30 (Tobin) and 904.50 kg da1 (Topas). 14- Seed yield of varieties changed from 55.93 to 140.14 kg da-1. Tower had the highest seed yield and followed by Lirawell (130.27 kg da1), Semu DNK 87/207 Na (128.76 kg da1) and Regent (125.11 kg da`1) varieties. Variety of Tobin has also shown the lowest value with 55.93 kg da-1. 15- Oil yield of varieties varied between 19.00 (Tobin) and 61.22 (Tower) kg da-1. According to the one year-data, Tower,Lirawell,Semu DNK87/207Na and Regent were found to be promising cultivars.However,more work with new cultivars are needed to be able to provide a satisfactory information regarding practical use of oil-seed rape under Erzurum conditions.