Erzurum yöresine uygun silajlık mısır (Zea mays L.) çeşitlerinin belirlenmesi üzerine bir araştırma

Abstract

ÖZET Erzurum yöresi için uygun silajlık mısır çeşitlerinin belirlenmesi amacıyla yürütülen bu araştırmada, ülkemizin değişik yörelerinden temin edilen yerli ve yabancı kökenli toplam 25 mısır çeşidi kullanılmıştır. Çeşitlerin çıkış süresi, erkek ve dişi çiçeklenme süresi, olgunlaşma süresi, bitki boyu, bitki başına yaprak ve koçan sayısı, hası! verimi, kuru madde oranı, kuru madde verimi, ham protein oranı ve ham protein verimi gibi karakterleri üzerinde durulmuştur. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarımsal Araştırma ve Yayım Merkezi Müdürlüğünün 4 numaralı kuyu alanında, 1991 yılında yapılan bu araştırma, Şansa Bağlı Tam Bloklar deneme planına göre üç tekrarlamalı olarak yürütülmüştür. Bütün parsellere dekara 18 kg N ve 7 kg P2O5 olacak şekilde eşit gübreleme yapılmış ve bitkiler yetişme dönemleri boyunca toplam 7 defa sulanmıştır. Elde edilen veriler deneme planına uygun olarak analiz edilmiş ve ortalamalar Duncan testi ile karşılaştırılmıştır. Ayrıca hasıl verimi, kuru madde oranı ve kuru madde verimi ile incelenen diğer karakterler arasındaki korelasyon katsayıları hesaplanmıştır. Araştırmadan elde edilen sonuçları aşağıdaki şekilde özetlemek mümkündür; 1. Çeşitlere göre çıkış süresi 19.0 ile 26.0 gün arasında değişmiş, çıkış süresi yönünden çeşitler arasındaki farklılıklar istatistik)' olarak önemli bulunmuştur (P<0.01). En erken Bölümlü-1, en geç Inra 282 ve Inra 180 çeşitleri çıkış yapmıştır. 2. Erkek çiçeklenme süresi bakımından çeşitler arasındaki farklılıklar istatistiki olarak önemli bulunmuştur (P<0.01). Oltu-1 çeşidi 72.3 gün ile en kısa, Triumph çeşidi ise 98.0 gün ile en uzun erkek çiçeklenme süresine sahip olmuştur. 3. Dişi çiçeklenme süresi çeşitlere göre 79.7 ile 103.0 gün arasında değişmiş ve çeşitler arasındaki farklılıklar istatistiki olarak çok önemli bulunmuştur. Oltu - 1çeşidi 79.7 günlük süre ile en erken, Bölümlü-1 çeşidi ise 103.0 günlük süre ile en geç dişi çiçeklenme gösteren çeşitler olmuşlardır. 4. Silaj için olgunlaşma süresi bakımından çeşitler arasındaki farklılıklar istatistiki olarak önemli bulunmuştur (P<0.01). Silaj için hasat olgunluğuna en erken ulaşan çeşit Inra 180 (104.3 gün), en geç ulaşan ise P-3377 (128.7 gün) çeşidi olmuştur. Buna göre Inra 180 en erkenci, P-3377 ise en geçci çeşitler olarak belirlenmişlerdir. 5. Bitki boyu çeşitlere göre 145.5 ile 274.8 cm arasında değişmiş ve çeşitler arasındaki farklılıklar istatistiki olarak önemli olmuştur (P<0.01). En kısa bitki boyu Inra 260, en uzun bitki boyu ise Bölümlü-1 çeşidinde ölçülmüştür. 6. Çeşitlere göre bitki başına yaprak sayısı 10.0 ile 14.0 arasında değişim göstermiştir. Bu karakter bakımından çeşitler arasındaki farklılıklar önemli bulunmuştur. Bitki başına en az yaprak Oltu-1 ve Inra 174 çeşitlerinde, en çok yaprak ise Bölümlü - 1 çeşidinde sayılmıştır. 7. Bitki başına koçan sayısı bakımından çeşitler arasındaki farklılıklar istatistiki olarak önemli olmuştur (P<0.01). Bölümlü-1 çeşidi bitki başına 0.8 koçan sayısı ile en az, Inra 282 çeşidi ise bitki başına 1.8 koçan sayısı ile en çok koçan sayısına sahip olmuştur. 8. Çeşitlere göre hasıl verimi 4460.3 ile 9146.8 kg/da arasında değişmiş ve çeşitler arasındaki farklılıklar istatistiki olarak çok önemli bulunmuştur. Çeşitler içerisinden Oltu-1 çeşidi en düşük, TTM 81-19 çeşidi ise en yüksek hasıl verimine sahip olmuştur. TTM 81-19 çeşidini azalan sıra ile TTM-815 (9138.5 kg/da), LG. 55 (8809.5 kg/da) ve Triumph (8722.2 kg/da) isimli çeşitler izlemiştir. 9. Kuru madde oranı yönünden çeşitler arasındaki farklılıklar istatistiki olarak önemli bulunmuştur (P<0.01). LG. 55 isimli çeşit % 20.1 ile en düşük, Oltu-1 çeşidi ise % 27.5 ile en yüksek kuru madde oranına sahip olmuştur.Ill 10. Kuru madde verimi çeşitlere göre 1156.1 ile 2419.7 kg/da arasında değişmiştir. Bu karakter yönünden çeşitler arasındaki farklılıklar istatistiki olarak önemli bulunmuştur (P<0.01). Çeşitler içerisinden en düşük kuru madde verimini Inra 180, en yüksek kuru madde verimini ise TTM-815 çeşidi sağlamıştır. Bu çeşidi azalan sıra ile TTM 81-19 (2295.0 kg/da) ve Triumph (2234.6 kg/da) çeşitleri izlemiştir. 11. Çeşitlerin ham protein oranları % 4.09 ile % 6.41 arasında belirlenmiş ve çeşitler arasındaki farklılıklar çok önemli bulunmuştur. Yıldız 91 çeşidinin ham protein oranı en düşük, Oltu-1 çeşidininki ise en yüksek olmuştur. 12. Ham protein verimi bakımından çeşitler arasındaki farklılıklar istatistiki olarak önemli bulunmamıştır. Şenkaya-4 çeşidi 66.7 kg/da ile en az, TTM 81-19 isimli çeşit ise 113.4 kg/da ile en fazla ham protein verimi sağlamıştır. TTM 81-19 çeşidini azalan sıra ile Triumph (107.4 kg/da) ve TTM-815 (104.9 kg/da) çeşitleri izlemiştir. 13. Yapılan korelasyon hasaplamaiarı sonucunda hasıl verimi ile; erkek çiçeklenme süresi (r=0.736), dişi çiçeklenme süresi (r=0.774), olum süresi (r=0.675), bitki boyu (r=0.704), yaprak sayısı (r=0.801) ve ham protein verimi (r = 0.615) arasında olumlu ve önemli, çıkış süresi (r = -0.441) ve ham protein oranı (r=-0.742) arasında ise önemli ve olumsuz ilişkiler tespit edilmiştir. Kuru madde oranı ile; dişi çiçeklenme süresi (r = -0.531), olgunlaşma süresi (r=-0.527), bitki boyu ( r = -0.428) ve yaprak sayısı ( r = -0.418) arasındaki ilişkiler önemli ve olumsuz olmuştur. Kuru madde oranı ile diğer karakterler arasındaki ilişkiler ise önemsiz bulunmuştur. Kuru madde verimi ile; erkek çiçeklenme süresi (r = 0.696), dişi çiçeklenme süresi (r = 0.645), olum süresi ( r = 0.506), bitki boyu (r=0.587), yaprak sayısı (r=0.706), hasıl verimi (r=0.921) ve ham protein verimi (r=0.756) arasında olumlu ve önemli ilişkiler belirlenmiştir.iv Elde edilen bu bir yıllık sonuçlara göre, TTM 81-19, TTM-815 ve Triumph çeşitlerinin Erzurum yöresi için ümitvar silajlık mısır çeşitleri oldukları söylenebilir.

SUMMARY This field research was carried out to determine corn varieties for silage to be adapted to Erzurum conditions. In this trial 25 corn varieties obtained from differend regions of Turkey were used. Several characteristics of varieties such as emergence time, days to 50 % tasseling, days to 50 % silking, days to 50 % maturity (for silage), plant height, number of leaf and ear per plant, green matter yield, dry matter content, dry matter yield, crude protein content and crude protein yield were tested. The research was established on the field of Agricultural Research and Extension Institute of Agricultural College of Atatürk University, in 1991. A Randomized Complete Block design with three replications was used. All plots received 1 8 kg N da`1 and 7 kg P2O5 da`1. Total seven irrigation were applied at various stages of the maize plants. The data were analysed according to the experimental design and the means were seperated by Duncan's Multiply Range Test. The some correlation coefficients were also calculated. The results obtained from this research can be summarized as follows. 1. The differences among the varieties for the emergence time were significant (P<0.01). Emergence time of the varieties changed between 19.0 and 26.0 days. Bölümlü-1 had the shortest emergence time, while Inra 180 and Inra 282 had the longest emergence time. 2. The differences among the varieties for days to 50 % tasseling were significant (P<0.01). Oltu-1 had the shortest period (72.3 days) and Triumph had the longest period (98.0 days) for 50 % tasseling. 3. There were important differences among the varieties for days to 50 % silking (P<0.01). Days to 50 % silking of the varieties changed from 79.7 to 103.0 days. The earliest and the latest varieties were Oltu-1 and Bölümlü-1 respectively.VI 4. The differences among the varieties for days to 50 % maturity (for silage) were significant (P<0.01). Inra 180 was the earliest variety with 104.3 days and P-3377 was the latest variety with 128.7 days. 5. There were important differences among the varieties for the plant height (P<0.01). The plant height of varieties changed from 145.0 to 274.8 cm. Inra 260 had the shortest plant height, while Bölümlü-1 had the tallest plant height. 6. The differences among the varieties for the leaf number per plant were significant (P<0.01). Leaf number per plant changed from 10.0 to 14.0. Oltu-1 and Bölümlü-1 had the least and highest leaf number per plant respectively. 7. There were important differences among the varieties for the ear number per plant (P<0.01). The least and highest ear number per plant obtained from Bölümlü-1 (0.8) and Inra 282 (1.8) varieties respectively. 8. The differences among the varieties for green matter yield were significant. Green matter yields of varieties changed between 4460.3 and 9146.8 kg/da`^. Oltu-1 had the lowest green matter yield, while TTM 81-19 had the highest green matter yield. Green matter yields of the TTM-815, LG. 55 and Triumph were also high. 9. The differences among the varieties for dry matter content were significant (P<0.01). LG.55 and Oltu-1 had the lowest (20.1 %) and highest (27.5 %) dry matter contents respectively. 10. The differences among the varieties for dry matter yield were significant (P<0.01). Dry matter yield of varieties changed between 1156.1 and 2419.7 kg/da*1. The lowest dry matter yield was obtained from Inra 180, while the highest dry matter yield was obtained from TTM-815. TTM 81-19 and Triumph were also recorded to be high-dry matter yield varieties. 11. The differences among the varieties for the crude protein content were significant (P<0.01). Crude protein content of varieties changed from 4.09 % to 6.41 %. Thevii crude protein contents of Yıldız 91 and Oltu-1 were the lowest and highest respectively. 12. The differences among the varieties for the crude protein yield were insignificant. The lowest crude protein yield was obtained from Şenkaya-4 (66.7 kg/da`1) and the highest crude protein yield obtained from TTM 81-19 (113.4 kg/da`1). Crude protein yields of Triumph and TTM-815 varieties were also high. There were significantly positive relationships between green matter yield and; days to 50 % tasseling (r=0.736), days to 50 % silking (r=0.774), days to 50 % maturity for silage (r= 0.675), plant height (r=0.704), leaf number per plant (r=0.801) and crude protein yield (r=0.615). But the relationships between green matter yield and; emergence time (r=-0.441) and crude protein content (r=-0.742) were significantly negative. The dry matter content was negatively and significantly correlated with days to 50 % silking (r=-0.531), days to 50 % maturity for silage (r=-0.527), plant height (r=-0.428) and leaf number per plant (r=-0.418) and insignificantly correlated with other characteristics. The relationships between the dry matter yield and; days to 50 % tasseling (r=0.696), days to 50 % silking (r=0.645), days to 50 % maturity for silage (r=0.506), plant height (r=0.587), leaf number per plant (r=0.706), green matter yield (r=0.921) and crude protein yield (r=0.756) were significantly positive. Finally, the one-year results showed that TTM 81-19, TTM-815 and Triumph varieties are better than the others for Erzurum conditions.