5 numaralı şer`iyye siciline göre XVII. yüzyıl sonlarında (H. 1109-1110 / M. 1697-1698) Çankırı Sancağı

Abstract

ÖZET Bu çalışma ile H. 1109-1110 - M. 1697-1 698 yıllarını ihtiva eden 5 numaralı Çankırı Sancağı şer'iyye sicili incelenmiştir. Şer'iyye sicillerinin şehir tarihleri açısından taşıdığı öneme dayanarak Çankırı Sancağı'nın idarî ve fizikî yapısı ile ilgili olarak merkeze bağlı kazalar, merkez ve kazaların köyleri, mahalle isimleri mezraların tespiti kısmen mümkün olmaktadır. Çankırı'nın kısa bir dönemini ele alan bu defterden anladığımız kadarıyla Çankırı'daki sosyal ve hukukî olaylara baktığımızda cami görevlilerinin değiştirildiği veya yeni atandığı, kale muhafızlarının görevini yapmayanların değiştirildiği veya yeni atandığı, ölen kişilerin çocuklarına vasi tayin edildiği, ölenlerin mirasları ve kime kaldığı, köylerin isimleri, hane sayısı ve köylerden alınan vergiler çoğunluktadır. Hırsızlıkla ilgili iki, tecavüzle ilgili bir belgenin yer alması o dönemi anlatması bakımından önemlidir. Kızılbaşların ayinlerde birbirlerinin eşleriyle birlikte olduklarına dair ilginç bir belge de defterde bulunmaktadır. Malikane usulüne geçildiğine dair bir belge, devletin hazinesinin boşaldığını kanıtlayan iki yılın vergisini birden istediğini bildiren üç belge, yapılacak Macaristan seferi için asker ve para toplanması gerektiğine dair altı belge bulunmaktadır. Padişah II. Mustafa'nın oğlu Mehmet'in doğumunu müjdeleyen bir ferman yine bu belgeler arasındadır. Belgelerin devletin askerlik hizmeti, vergi toplama ile halka ne surette olursa olsun zulüm yapılmaması üzerinde önemle durduğu anlaşılmaktadır. Ancak özellikle askerlik görevinde gevşeklik yapıp görev yerine gitmede tembellik yapanlara da asla müsamaha gösterilmemiş ve bulunup öldürülmeleri gerektiği belgelerde belirtilmiştir. Defter Çankırı şehir tarihi ve Osmanlı'nın bir dönemine ışık tutmasına açısından öneme haizdir. 254

SUMMARY This study examines the judicial reports of the canonical legality of the 5th subdivision of Cankiri between H.1 109-1 1 10 - M. 1697-1 698. By relying on the importance of judicial reports of a canonical legality in the history of a city, it is possible to partly determine the administrative and physical structure of Cankiri subdivision and names of its central districts, center and villages of districts, city wards and hamlets. When we look at these notes which cover a short interval in the history of Cankiri, we see that the social and legal events at that period included mainly new assignments or change of assignment of the people working at the Mosques, changing of Castle guards who do not work properly or new assignments, assignment of a legal guardian for the children of the deceased, inheritance procedures and the inheritors, names of villages, number of households in a village and the tax collected from villagers. In order to illustrate the situation of that time, it is important to mention that there are reports documenting two theft crimes and one rape case. These notes also include an interesting report stating that, during the religious ceremonies, the Alaouites were engaging in a intercourse with each others spouses. There is one document stating that the `Malikane` system was adopted, three documents indicating that the treasury was empty and it was instructed to collect two years' tax at once and six documents reporting that there is need to recruit more soldiers and collect more money for the military expedition to Hungary. An imperial edict announcing the birth of Padishah II. Mustafa's son was also included in this report. These documents emphasize the government policy not to harass the people during military service and tax collection. On the other hand, it also indicates that those who do not take their military service seriously or are reluctant to go to their assigned posts shall not be tolerated and should be killed when they are apprehended. The notebook is important in terms of shedding light on a short period of time in the history of Cankiri City. 255