Daphan Ovası topraklarının sınıflandırılması ve haritalandırılması

Abstract

ÖZET Bu araştırma, Daphan Ovası topraklarının, bazı temel özel liklerinin belirlenmesi, toprakların sınıflandırılması ve ileride yapılacak tarımsal faaliyetlere temel oluşturacak, detaylı toprak haritasının hazırlanması amacıyla yapılmış tır. Araştırmaya konu olan Daphan Ovası, Erzurum-Erzincan kara yolu üzerinde yeralır. Toprakların büyük bölümü, yüksek teras pozisyonunda yeralan kireçli alüviyal, bir kısmı ise, üst etek pozisyonunda yeralan, daha az kireçli kolüfluviyal materyalden oluşmuşlardır. Bölgede yıllık yağış, 447.2 mm, yıllık buharlaşma 1059 mm, yıllık ortalama sıcaklık 6.0 °C, 1 m derinlikteki ortalama toprak sıcaklığı 8.4 *C, yıllık ortalama nispi nem % 63'dür. Bölgenin toprak sıcaklık rejimi `mesic`, toprak nem rejimi ise `aridic` dir. Toprakların ayırtedilmesinde, profil tanımlarının yanısıra, mekanik analiz, tane yoğunluğu, kütle yoğunluğu, tarla kapasitesi, porozite, n değeri, pH, kireç, organik madde, katyon değişim kapasitesi, değişebilir katyonlar, elektrik sel iletkenlik, serbest seskioksitler ve elverişli fosfor belirlemeleri kullanılmıştır. Daphan Ovası topraklarının, kil içerikleri % 7.0-57.5, silt içerikleri % 15.5-53.2 ve kum içerikleri ise % 6.1-77.5 değerleri arasındadır. Bu değerlere göre topraklar seri kontrol derinliği içinde, sırasıyla, ince, orta-ince ve orta bünyeli topraklar sınıflarına girmektedirler. Toprak ların tane yoğunlukları 2.63-2.77 g/cm3, kütle yoğunlukları 0.95-1.23 g/cm3, porozite değerleri % 53.9-64.9, 1/3 atm nem yüzdeleri % 16.6-55.6 ve n değerleri ise 0.26-0.74 arasında değişmektedir. Toprakların pH değerleri, yüzey horizonlarında 7.68-8.43, ana materyal içinde 8.32-8.71 arasında değişirken, kireç.IX yüzeyde %0. 15-7. 10, ana materyal içinde % 18.12-69.39 değerleri arasında değişmekte ve derinlikle düzenli bir artış gözlenmektedir. Bütün profillerde belirgin bir kalsik horizon oluşumu vardır. Organik madde, yüzey horizonlarında % 1.00-3.55 ara sındadır, işlenen alanlarda, yüzey horizonunun (Ap) organik madde içerikleri, hemen altındaki horizonlara göre daha düşük bulunmuştur. Bakir toprak profillerinde ise yüzey ho rizonunun organik madde içerikleri daha yüksek olup, derin likle düzenli bir azalış görülmektedir. Bütün profillerde oldukça kalın bir mollik epipedon belirlenmiştir. Toprakların katyon değişim kapasitesi değerleri 11.07-60.86 me/100 g arasında değişirken, değişebilir katyonlardan, Ca++ 9.45-50.60 me/100g, Mg++ 0.91-13.74 me/100 g, K+ 0.29- 2.28 me/100 g ve Na+ ise 0.15-0.67 me/100 g arasındadır. Ova topraklarının baz doygunluğu % 100' dür. Değişebilir Na yüzdesi ise % 1.5' in altındadır. Saturasyon ekstraktlarında belirlenen elektriksel iletkenlik değerleri 221.0-827.6 ymhos/cm/25 °C arasında bulunmuştur. Serbest Fe203 % 0.115-0.946, serbest Aİ2O3 ise % 0.029- 0.192 arasında değerleri arasında olup, hafif bir yıkanma- birikme görülenler hariç yüzeyden itibaren derinlikle azalmaktadır. Toprakların elverişli fosfor içerikleri 0.80-9.80 ppm ara sındadır ve toprakların çoğunluğunda fosforlu gübre gerek sinimi vardır. Etüd sahasında yeralan topraklar, genetik özelliklerinin yanısıra, bazı fiziksel kimyasal ve mineralojik özellik lerine göre 12 toprak serisine ayrılmıştır. Bu serilerden Alaca, Ermecik ve ispiryolu serileri paleustolik torrert alt grubuna, Çiğdemli ve Makastarla serileri vertic calciustoll alt grubuna, Daphan, Ortadüzün ve Yeniköy seri leri vertik haplustoll alt grubuna, Hancivarı, Sulağın- düzler ve Tazegül serileri tipik calciustoll alt grubuna veIll Paşayurdu serisi ise entic haplustoll alt grubuna uygun bulunmuşlardır. Ayrıca belirlenen toprak serileri, eğim, derinlik, erozyon, taşlılık, çakıllılık ve röliyef gibi kriterlere göre de 37 faza ayrılmışlardır. Etüd sahası içinde, sarp eğimli dere yamaçları ve teras diklikleri ile ıslak arazi olmak üzere iki tane de ayrılmamış arazi tipi tanımlanmıştır.

IV SUMMARY This investigation was carried out in order to find out fundamental chemical and physical soil properties and classify the soils of Daphan plain so as to prepare a detailed soil map which is to be needed in future agricul tural activities in the region. The Daphan plain subject to this study situated alongside the Erzurum-Erzincan state highway about 25 km to the west of Erzurum. A great proportion of the investigated soils formed on the calcareous parent material which is found on high terrace positions. The rest of the soils formed on less calcareous coluf luvial parent material which stands on the upper hillfoot positions. Climatic data in the region as follows: Annual precipita tion is 447.2 mm, annual potential evapotranspration is 1059 mm, annual average air temperature is 6.0 °C, annual average soil temperature (average in 1 m depth) is 8.4 `C and annual average relative humidity is 63 %. Soil temperature and moisture regimes of the region can be classified as `mesic` and `aridic` respectively. Profile description in addition to such soil properties as particle size distribution analysis, specific gravity, bulk density, field capacity, porosity, n value, pH, lime content, cation exchange capacity, exchangable cations, electrical conductivity, free sesquioxides and available phosphorus values are used in differentiating of soils. Clay, silt and sand contents of Daphan plain soils varied between 7.0-57.5 %, 15.5-53.2 %, and 6.1-77.5 % respective ly. According to these particle size distributions, soils can be texturally classified as, fine, medium-fine and medium textured respectively in the series control depth. Determined soil properties such as specific gravity, bulk density, porosity values, water content at 1/3 atm and n values varied between 2.63-2.77 g/cm-*, 0.95-1.23 g/cm-*,53.9-64.9 %, 16.6-55.6 and 0.26-0.74 in the some order as given above. While pH of the surface horizons and the parent materials varied between 7.68-8.43 and 8.32-8.71 respectively; lime content changed between 0.15-7.10 and 18.12-69.39 % in the same order and increased evenly with depth. A definite calcic horizon formation was observed in all soil profiles. Organic matter content of the surface horizons varied from 1.00 to 3.55 %. Organic matter content of surface horizons (Ap) in the cultivated areas were found to be lower compared to the horizons just under the upper horizons. In contrast to the cultivated lands, organic matter contents of the surface horizons in the profiles of non cultivated soils were higher and decreased evenly with the depth. In all soil profiles, a rather thick mollic epipedon was observed. While cation exchange capacity of the soils varying between 11.07-60.86 me/100.g, ' exchangable Ca++, Mg++, K+ and Na+ varied between 9.45-50.60, 0.91-13.74, 0.29-2.28 and 0.15- 0.60 me/100 g respectively. Base saturation of the soils were found to be 100 %. Exchangable Na is less than 1.5 % of the CEC. Electrical conductivity values determined in the soil saturation extracts were found to be between 221.0-827.6 ymhos/cm/25 °C. Free oxides of Fe and Al values of soils were 0.115-0.946 and 0.029-0.192 % respectively. Free Fe and Al oxides content of all soils, except the ones which some leaching and accumulation occured, decreased starting from the surface with depth. Plant available phosphorus content of the soils were found to vary between 0.80-9.80 ppm P and considering these values, most of the soils are considered P deficient. Namely most of the soils in the plane is expected to respond to phosphorus fertilization.VI Soils of the surveyed area are grouped into 12 soil series depending on mainly genetic, some physical, chemical and mineralogical properties. Of these 12 series, Alaca, Ermecik and ispiryolu series paleustolik torrert sub group; Çiğdemli and Makastarla series vertic calciustoll sub group; Daphan, Ortadüzün and Yenikoy series vertic haplustoll sub group; Hancivarı, Sulağındüzler and Tazegül series included in entic haplustoll sub group. On the other hand defined soil series are divided into 37 phases depending on indices such as slope, depth, erosion, stoniness, relief and amounts of coarse skeletal materials. In the surveyed area two miscellaneous land types as rough broken land and wet land were also defined.