Türkçe bilimsel metinlerde üstsöylem belirleyicileri

Abstract

ÖZET Bu çalışmada, Psikoloji, Dilbilim ve Tıp Bilimi alanlarında yazılmış olan araştırma yazılan, incelenmektedir. Bu inceleme, Ken Hyland'in etkileşimsel söylem çözümlemesi yaklaşımı çerçevesinde, araştırma yazılarında üstsöylemsel işlevler konusunda ortaya koyduğu ölçütler temel alınarak yapılmıştır. Etkileşimsel söylem çözümlemesi yaklaşımında, metnin üretilmesi ve yorumlanması sürecinde, üretici metin ve alıcı metin arasındaki ilişkinin söyleme yansıtılan görünümleri incelenmektedir. Bu yaklaşım çerçevesindeki çalışma konularından biri de, bilimsel söylem çözümlemesi bağlamında, araştırma yazılarında üstsöylemsel düzenlemeler olarak adlandırılan ve metin yüzey yapısında, dilsel olarak üstsöylem belirleyicileriyle kodlanan dilsel ve sözbilimsel yapılanmalardır. Bu dilsel yapılanmalar, metnin üretilme amacına bağlı olarak, metin yüzey yapısında eklemlenen dilsel birimler aracılığıyla üretici ve alıcı süreç arasındaki etkileşimin sağlanabilmesine hizmet etmektedir. Bilimsel söylemin iletişimsel amaçlan düşünüldüğünde üretici ve alıcı süreçler arasındaki etkileşimin sağlanması, bilimsel metnin iletişimsel amacım yerine getirmesi anlamına gelmektedir. Yukarıdaki bilgiler doğrultusunda, bu tezde Psikoloji, Dilbilim ve Tıp Bilimi alanlarında Türk yazarlar tarafından yazılmış olan Türkçe araştırma yazılarında metin yüzey yapısında üstsöylem belirleyicileriyle kodlanan üstsöylemsel düzenlemelerin sergilediği özellikler, bilim dallan arasındaki kullanım sıklıkları açısından incelenmektedir. İncelememizin sonucunda, üstsöylemsel düzenlemelerin Tıp alanında yazılmış olan araştırma yazılarında Dilbilim ve Psikoloji alanlarında yazılmış olan metnin genelinde üstsöylem belirleyicilerinin kullanım oranlan açısından Dilbilim ve 109Psikoloji alanlarının benzerlik sergilediği görülmüştür. Ayrıca, metin genelinde yapılan üstsöylemsel düzenlemeler, tüm alanlarda metinsel üstsöylem türünde yoğunlaşmaktadır, bununla birlikte kişilerarası üstsöylemin en yüksek oranda kullanıldığı alan Dilbilimdir. Bu çalışmanın sonucunda ulaştığımız bir diğer önemli sonuç ise, kaçınmaların metinde kullanılma oranının alanlararasında benzerlik sergileyen tek üstsöylem ulamı olduğudur. Bu da bize kaçınma kullanımının topluluksal olarak değil, toplumsal olarak koşullandığım göstermektedir. 110

SUMMARY In this study, some research articles written in the fields of Psychology, Linguistics and Medical Science are analysed. This analysis is based on the criteria proposed by Ken Hyland (1998) for the metadiscoursal functions in research articles within the framework of interactional discourse analysis. In interactional discourse analysis, in the process of text production and interpretation, the relationship between the productive text and the receptive text is studied, considering its aspects reflected in discourse. One of the subjects studied in this approach within the context of scientific discourse is linguistic and rhetorical constructions which are called metadiscoursal organisations in research articles, and coded linguistically by metadiscourse markers in the surface structure of the text. Depending on the aim of the production of the text, these linguistic constructions enable the interaction between productive and receptive processes by means of linguistic units articulated in the surface structure of the text. When the communicative purposes of scientific discourse are taken into account, enabling the interaction between productive and perceptive processes makes it possible for a scientific text to fulfil its communicative purpose. Under these considerations, this study aims to examine Turkish research articles written by Turkish researchers in the fields of Psychology, Linguistics and Medical Science. These articles are examined to find out the frequencies of metadiscoursal organisations coded by metadiscourse markers in the surface structure of the text and to compare these frequencies obtained from the texts in each field. At the end of our analysis, it is found out that more metadiscoursal organisations are used in the research articles eritten in the field of medical science when 111compared to the ones written in the fields of Psychology and Linguistics and in the overall construction o f the text, the frequency o f metadiscourse markers is similar to the one in the texts in the fields of Psychology and Linguistics. In addition, the metadiscoursal organisations used in the overall of the text are more frequent in textual metadiscourse type; however interpersonal metadiscourse is used the most frequently in the field Linguistics. Another important result we got at is that the frequency of the hedges which are one of the metadiscoursal category, is similar among the fields. This result shows that the use- of hedges is the only category which is consructed socially, not societally. 112