Bağımlılık teorisi

Abstract

Beş bölümden oluşan bu Yüksek Lisans Tez'i; dünya ekonomi sistemi, uluslar arası ekonomi politik, kapitalizm, geri kalmışlık ve kalkınmışlık gibi sorunların üstünde durarak sosyal bilimler literatüründe etkili olan bağımlılık teorisi'nin araştırılmasına yönelik bir analitik çalışmadır. Teori, her nekadar iyi bilinen teorisyenlerce ortaklaşa kabul edilen temel varsayımlara sahipse de, geri kalmışlık sorunsalının çeşitli boyutlarıyla ilgili farklı bakış açıları ve görüşler vardır. Bağımlılık teorisinin hangi duruşa sahip olduğunu göstermek ve burada sıralanan Andre Gunder Frank, Samir Amin, Fernando Henrique Cardoso ve Theotonio Dos Santos gibi bağımlılık ekolü teorisyenlerinin yazılarını ve temel görüşlerini ortaya koymak için büyük çaba gösterdim. Frank ve Amin bağımlılıkla ilgili radikal yaklaşımlara sahiplerken; Cardoso, Santos ve Faletto ise ılımlı teorisyenlerdir. Bununla birlikte, bağımlılık tartışmasını sosyal bilimler literatürünün tarihsel çerçevesi içine yerleştirmeye çalıştım. Bu araştırmada, modernizasyon teorisi ve Marksist teori gibi egemen teorilere önem verdim. Bağımlılık teorisinin, modernizasyon teorisinin evrimsel gelişim görüşüne eleştiriyle yaklaştığı ortaya konmuştur. 1960'lardaki entellektüel ortam; Latin Amerika ile dünyanın diğer geri kalmış bölgelerindeki geri kalmışlığı açıklamaya çalışan modernizasyon teorisi ve Marksist teorinin yetersiz kalışı, bağımlılık teorisinin doğuşuna ve oluşumuna katkıda bulunmuştur. Bağımlılık ekolünün yazarlarının bir kısmı Ortodoks Marksist çizgideyken, bazıları da neo-Marksist anlayışa daha yakın dururlar. Bağımlılık teorisinin kurumsal ve entellektüel arka planı da öne çıkarılarak vurgulanmıştır. Özellikle Latin Amerika'daki ekonomik koşulların araştırılmasını teşvik eden Birleşmiş Milletler Latin Amerika Ekonomik Komisyonundan (ECLA) ve o'nun öne sürdüğü ithal ikameci kalkınma politikalarından bahsedilmiştir. Bağımlılık teorisinin temel varsayımları ve bağımlılığın tanınmış yazarlarının teorileri incelenmiştir. Sosyal bilimler literatürü çerçevesinde, bağımlılık teorisinin bir kritiği yapılmıştır. Son olarak, bağımlılık ve geri kalmışlığın üstesinden gelecek bazı ip uçları bulmaya çalıştım. 248

This Master's Thesis which consists of five chapters is devoted to the analysis of dependency theory that has been influential in the social sciences literature with its emphasis on the issues such as development, underdevelopment, capitalism, international political economy and world economy system. Although the theory has certain assumptions that have been shared by well known theorists, there have still been different visions and ideas regarding the several aspects of the underdevelopment issue. I tried to show a great effort to mention what dependency theory stood for and I mentioned the basic ideas and writings of forecoming theorists of dependency school such as Andre Gunder Frank, Samir Amin, Fernando Henrique Cardoso, and Theotonio Dos Santos. Frank, and Amin have radical approaches to the theory but, Cardoso, Santos, and Faletto have moderate approaches. I also tried to locate the dependency debate within the historical settings of the social science literature. In this study, I gave an account of the dominant theories such as modernization theory and Marxism. I argued that, dependency theory has been critical especially about the evolutionary views of the modernisation theory. I discussed that, the intellectual aura of the 1960s and the shortcomings of modernisation and Marxist theories in explaining the so-called underdevelopment of Latin America and other parts of the worl have contributed to the emergence and formulation of dependency theory. Although some theorists have been orthodox Marxist, some others have been more inclined to a neo-Marxist understanding. I also pointed out the intellectual and institutional background of dependency theory. In this respect, I especially focused on the United Nations Economic Commission for Latin America (ECLA) and its development policies such as import substitution industrialisation. ECLA gave an impetus to the study of economic conditions of Latin America. I gave a critique of the theory with a special reference to the social sciences literature. Finally, I tried to find out some clues to overcome dependency and underdevelopment. 249