Özel emeklilik fonlarının optimal varlık tahsisi ve yatırım stratejisi: Türkiye uygulaması

Abstract

ÖZET Ülkemizde yaşanan makroekonomik sorunların temel nedenlerinden biri ve en önemlisi her yıl konsolide bütçeden sosyal güvenlik sistemine karşılıksız olarak aktarılan kaynak transferleridir. Özellikle son yıllarda bu kaynak transferinin boyutları öylesine artmıştır ki, kamuoyunda orta ve uzun vadede sosyal güvenlik sisteminin finansal sürdürülebilirliğinin mümkün olmadığı hususunda görüş birliğine varılmıştır. Bu anlamda sosyal güvenlik sisteminin reformuna ilişkin yapılan en önemli çalışma 2003 yılında faaliyetlerine başlayan özel emeklilik sistemidir. Bireysel emeklilik sisteminin hukuki altyapısının güvenilirliği yanında emeklilik yatırım şirketlerinin biriken fonları etkin bir şekilde değerlendirmesi sonucu elde edilecek yüksek getirilerin, toplumun geniş kesimleri tarafindan bireysel emeklilik sisteminin kabul görmesi ve çeMciMğinin artmasını da doğrudan etkileyeceği açıktır. Bu nedenle emeklilik yatırım fonlarının etkin bir portföy yönetim stratejisi çerçevesinde vereceği optimal varlık tahsisi kararlan, sistemin güvenilirliği ve sürdürülebilirliği açısından büyük önem taşımaktadır. Bu araştırma ile ülkemizde emeklilik yatırım fonlarının hukuki yükümlülükler ve bireysel risk tercihleri doğrultusunda optimal varlık tahsisi ve yatırım stratejisi kararlarının verilebilmesine yönelik finansal bir model oluşturulmaya çalışılmıştır. Bu doğrultuda yatırım araçlarının getiri oranlarına ilişkin tarihi verilerden de yararlanılarak, bireysel emeklilik sistemi katılımcısının fon yatırımlarından elde edeceği getiri düzeyinin maksimize edilmesi hedeflenmiş ve her yatırımcı tipi için en uygun yatırım stratejisinin tespit edilmesi amaçlanmıştır. İki ana bölümden oluşan bu çalışmanın ilk bölümünde dünyada ve ülkemizde sosyal güvenlik sistemlerinin karşı karşıya kaldığı mali sorunlar, nedenleri ve çözüm yollan ele alınmıştır. Daha sonra özel emeklilik geniş uygulama alam bulduğu ülkelerdeki yatırım stratejileri ve kısıtlannın yaraşıra makroekonomik etkileri de değerlendirilmiş ve Avrupa Birliği tam üyeliğini hedefleyen aday statüsündeki 209ülkemiz için büyük önem arzeden Avrupa Birliği dahilindeki özel emeklilik fonlarının yatırım tercihleri ve portföy yönetimine ilişkin uygulamaları incelenmiştir. İkinci ve son bölümde, öncelikle Modern Portföy Kuramı'nın analitik temeli doğrultusunda ortalama-varyans analizine ilişkin değişkenler ele alınmış ve ülkemizde henüz faaliyetlerine başlamış olan özel emeklilik yatırım fonlarının optimal varlık tahsisi ve yatırım stratejilerine ilişkin bireysel risk tercihleri çerçevesinde yapılan yatırım modeli analiz edilmiş ve hipotezin geçerliliği sorgulanmıştır. Bu bölümde ayrıca ülkemizdeki sosyal güvenlik sistemini tamamlayıcı nitelikte oluşturulan bireysel emeklilik sisteminin uygulanabilirliği ve sürdürülebilirliğine dair görüş ve öneriler de yer almaktadır. 210

SUMMARY One of the basic and most important reasons of Turkey's macroeconomic problems is the social security transfers from the public budget. These resource tranfers, particularly in recent years, have came to a dangerous thresold that most of the economic authorities are in general concensus for the insolvency of the social security system in near future. Consequently, the most important legal treatment for the renovation of the social security system is `private pension funds`, which has started in November 2003. If the private pension system supllies a satisfactory return to its participants, then this system will have been accepted by the majority of public. For this reason, private pension funds' portfolio management strategies and asset allocation decisions gain high priority for the financial sustainability of the system. With this research, about strict legal portfolio restrictions and personel risk tolerance, we aimed at creating a financial model for the investment strategy of private pension funds in Turkey. While making this research, we made also use of historic date about five investment instruments' returns. Besides, for each different pension participant preference, the maximization of the `return` has aimed. This research consists of two main sections. In the first section, we examine the financial insolvency problems which the social security institutions all over the world came face to face. In addition, the investment strategies (Quantitative portfolio restrictions as weel as prudent-man rules) and applications have been searched thoroughly in some European countries which widely prefer the private pension system. In the second section, we examined Modem Portfolio Theory (Particularly mean- variance model) and the investment strategies (Also optimal asset allocation decisions) for the newly used private pension system in Turkey. Moreover, we made a private pension plan and investment alternatives for the sponsors by the help of 211strict legal directions and participants' personel risk tolerances. At the end, proposed investment conceptions and suggestions for the new Turkish private pension system. 212