Atatürk Üniversitesi Tarım İşletmesi`nde yetiştirilen ivesi ve morkaraman koyunların yarı entansif şartlarda bazı önemli verim özellikleri bakımından karşılaştırılması

Abstract

Araştırmada hayvan materyali olarak Atatürk: Üniversitesi Tarım İşletmesinde yetiştirilen İvesi ve Mor karaman koyunları ile bunların 1992 doğumlu kuzuları kullanılmıştır. Bu çalışmada sütten kesimden sonra mer'aya ilaveten karma yem verilen kuzular büyüme ve besi özellikleri bakımından; laktasyon süresince mer'aya ek olarak süt yemi verilen koyunlar ise laktasyon süresi, süt verim ve özellikleri, yağ ve kuru madde oranı, süt yağı, kırkımdan sonraki vücut ağırlığı ve kirli yapağı gömlek ağırlığı bakımından mukayese edilmiştir. Kuzulara, sütten kesimi müteakip mer'a dönüşünde her iki haftada bir tespit edilen toplam ağırlığın %1. 5-2.0' si kadar kuzu besi yemi; koyunlara ise ilk sağım kontrolüne kadar 1 litre sütün oluşumu için; sağım kontrolünden sonra ise her 15 günde bir tekrarlanan kontrollerde îvesilerin ortalama günlük süt verimi esas alınarak bu sütün sentezlenmesi için gerekli olan protein ve enerjiyi kapsayan koyun süt yemi miktarı hesaplanmış ve mer'aya ek olarak hem îvesilere hem de Morkaramanlara verilmiştir. Kuzu büyüme ve besi özelliklerinde ırk, ana yaşı, cinsiyet, sütten kesim yaşı, doğum ağırlığı ve emilen süt miktarı; koyun verim özelliklerinde ise ırkın yanısıra yaş ve doğum şekli gibi kesikli varyasyon gösteren faktörlerle; laktasyon süt verimi, laktasyon süresi, kırkım sonrası canlı ağırlık gibi sürekli varyasyon gösteren faktörlerin etkileri en küçük kareler metodu ile incelenmiştir. Kuzuların büyüme ve besi özellikleri olarak ele alınan ortalama doğum ağırlığı îvesi ve Morkaramanlarda sırasıyla 4.47 ± 0.13 leg., 4. 69 ± 0.12 kg.; sütten lcesim öncesi ortalama ağırlık artışı 199 ± 7.93 g., 237 ± 7.66 g.; ortalama sütten kesim ağırlığı 15.50 ± 0.44 kg., 17.57 ± 0.43 kg.; besi başı ağırlığı 15.50 ±0.44 kg., 17.57 ± 0.43 kg.; beside ortalama günlük canlı ağırlık artışı 128.38 ± 8.074 g., 104.84 ± 7.870 g.; ortalama besi sonu ağırlığı 30.21 ± 0.955 kg., 28.26 ± 0.834 kg.; toplam ağırlık artışı 13.73 ± 0.864 kg., 11.20 ± 0.842 kg.; bir kg. canlı ağırlık artışı için mer'aya ilaveten tüketilen karma yem miktarı 4.04 kg. ve 4.65 kg. olarak tespit edilmiştir. Bu özelliklerden, sütten kesim öncesi ağırlık artışına ırk ve cinsiyetin; sütten kesim ağırlığı ile besi başlangıç ağırlığına ırk ve cinsiyetin yanısıra doğum ağırlığı ile sütten kesim yaşının; beside ortalama günlük ağırlık artışı ile toplam ağırlık artışına doğum ağırlığı dışındakilerinin; besi sonu ağırlığına ise cinsiyet ve sütten kesim yaşının önemli etkide bulunduğu tespit edilmiştir. Koyunların verim özellikleri ile ilgili analizlerden elde edilen sonuçlara göre laktasyon süresi îvesi ve Morkaramanlarda sırasıyla 169.04 ± 4.408 gün, 143.63 ± 4.473 gün; laktasyon süt verimi 138.64 ± 7.753 İt., 81.83 ±7.881 İt.; net süt verimi 86.42 ± 6.133 İt., 39.95 ± 6.184 İt.; kuzunun ortalama emdiği süt miktarı 51.84 ± 2.464 İt., 42.57 ± 2.505 İt.; ortalama günlük süt verimi 0.777 ±0.039 İt., 0.559 ± 0.040 İt.; yağ oranı % 6.24, % 5.66; kuru madde oranı % 16.05, % 16.04; süt yağı verimi 8.34 ± 0.619 İt., 4.37 ± 0.611 İt.; kırkım sonrası ortalama vücut ağırlığı 57.96 ± 1.401 kg., 57<68 ± 1.538 kg.; kirli yapağı gömlek ağırlığı 2.53 ± 0.097 kg., 1.59 ± 0.099 kg. olarak bulunmuştur. Söz konusu verim özelliklerine etkili faktör olarak ele alınan ırkın, kuru madde oranı ve kırkım sonrası vücût ağırlığına; doğum şeklinin kuzunun emdiği süt miktarı, yağ oranı, kuru madde oranı ve süt yağı verimi dışında kalan bütün verim özelliklerine etkisi önemli (P<0.05) veya çok önemli (P<0.05) olmuştur. Yaş faktörünün ise net süt verimi, kuru madde oranı ve kırkım sonrası vücut ağırlığı dışındaki verim özelliklerine tesiri önemsiz çıkmıştır. öte yandan doğum ağırlığı ile laktasyon süt veriminin laktasyon süresine; laktasyon süresinin toplam ve net süt verimine; canlı ağırlığın kirli yapağı gömlek ağırlığına olan linear regresyonu önemli (P<0.05) veya çok önemli (P<0.01) olmuştur. Morkaraman kuzularının, sütten kesim öncesi ağırlık artışı ve sütten kesim ağırlığı dışında kalan bütün kuzu verim özellikleri bakımından; koyunlarının ise koyun verim özelliklerinin tümü açısından îvesilerden daha düşük olduğu sonucuna varılmıştır.

In this research, Awassi and Redkaraman ewes and their lambs which were born in 1992 and reared in the research farm of Agricultural Collage at Atatürk University were used as animal material. In this study, lambs grazed on pasture and fed concentrate feed were investigated concerning growth and fattening characteristics. Additionally ewes grazed and fed concentrate feed were studied regarding lactation duration, milk: yield, percentage of milk: fat and dry matter, milk fat yield, sheared body weight, and fleece weight. After weaning, in addition to grazing on pasture, amount of concentrate feed fed by lambs were calculated based upon 1.5-2.0 % of total body weight obtained fortnightly. However, concentrate feed required for producing of 1 liter milk: were offered to ewes until first milking control. After first milking control, amount of concentrate feed which contained enough amount of protein and energy were calculated based upon average milk: yield of Awassi obtained via milking control conducted every other weeks. The effects of breed, age of dam, sex, age of weaning, birth weight and amount of milk suckled on the growth and fattening characteristics were investigated. Also, the influence of breed, age of dam, type of birth which showed- discrete variation on the milk yield, lactation duration, sheared body weight were studied by using least-square procedure. The birth weight, pre-weaning weight gain, weaning weight for Awassi and Redkaraman lambs were 4.47 + 0.13 kg and 4.69 + 0.12 kg; 199 + 7.93 g and 237 + 7.66 g ; 15.5 + 0.44 kg, 17.57 + 0.43 leg respectively. The initial fattening weight, average daily weight gain on fattening, final fattening weight and total weight gain for Awassi and Redkaraman were 15.50 + 0.44 kg and 17.57 + 0.43 kg; 128.38 + 8.074 g and 104.84 + 7.870 g; 30.21 + 0.955 kg, 28.26 + 0.834 kg; 13.73 + 0.864 kg, and 11.20 + 0.842 kg respectively. Amount of concentrate feed consumed per kg weight gain for Awassi and Redkaraman were 4.04 kg and 4.65 kg respectively. The breed and sex affected significantly the pre-weaning weight gain. Besides of the breed and sex, birth weight and weaning age had a significant influence on the weaning weight, and initial fattening weight. Also the breed, sex, weaning age influenced significantly on average daily weight gain and total weight gain during the fattening. Final fattening weight was significantly affected by sex and weaning age. According to results obtained from analysis of data related with ewes, lactation duration, milk yield, net milk yield, for Awassi and Redkaraman ewes were 169.04 + 4.408 and 143.63 + 4.473 days; 138.64 + 7.753 and 81.83 + 7.881 liters; 86.42 + 6.133 liters and 39.95 + 6.184 liters respectively. Additionally, amount of milk suckled by lamb, average daily milk yield, percentage of milk fat, percentage of dry matter in milk, milk fat yield for Awassi and Redkaraman ewes were 51.84 + 2.464 and 42.57 + 2.505 liters; 0.777 + 0.039 and 0.559 + 0.040 liters; 6.24 % and 5.66 % ; 16.05 % and 16.04 % ; 8.34 + 0.619 and 4.37 + 0.611 liters respectively. Sheared body weight and fleece weight for Awassi and Redkaraman ewes were 57.96 + 1.401 kg and 57.68 + 1.538 kg ; 2.53 + 0.097 and 1.59 + 0.099 kg respectively.VI The breed affected significantly percentage of dry matter in milk and sheared body weight. The type of birth had significant (P<0.05) or highly significant (P<0.01) effect on the all traits investigated in this study except for amount of milk: suckled by lamb percentage of milk: fat, percentage of dry matter and milk: fat yield. However, the effects of age of dam on all traits studied in this research were found to be significant except for percentage of dry matter, sheared body weight and net milk: yield. On the other hand, the effects of birth weight and milk: yield on the lactation duration and the influence of lactation duration on the total and milk: yield and the effect of body weight on the fleece weight were analysed by employing linear regression method. All linear regressions were determined as statistically significant (P<0.05) or highly significant. The results of this research suggested that all performance traits Redkaraman lambs were lower than those of Awassi lambs except for pre-weaning weight gain, weaning weight. However, Red Karaman ewes showed lower performance than Awassi ewes from the stand point of all traits investigated in this research.