Doğu Anadolu ve Karadeniz Bölgelerinin bazı yörelerinden toplanan bazı yabani çilek tiplerinin ıslah bakımından önemli olan pomolojik ve sitolojik özellikleri üzerine bir araştırma

Abstract

ÖZET Bu çalışmada, Doğu Anadolu ve Karadeniz Bölgelerinin bazı yörelerinden toplanan çilek tiplerinin (Fragaria sp.) ıslah bakımından önem taşıyan pomolojik ve sitolojik özelliklerinin belirlenmesi ve bu şekilde gelecekte yapılacak olan ıslah çalışmalarına ışık tutulması amaçlanmıştır. Değişik bölgelerden toplanan 20 çilek tipi denemeye alınmıştır. 1993 yılı sonunda bu 20 tipin 3 tanesi yeterli gelişme gösteremediğinden dolayı yalnızca 17 tipe ait sonuçlar değerlendirilmeye alınmıştır. Çalışmada bu 17 tipin ilk aşamada teşhisleri yaptırılarak hangi türe ait oldukları belirlenmiş, bu tiplere ait pomolojik özellikler, sitolojik özellikler ve polen tozu çimlenme yüzdeleri incelenmiştir. Bu 17 tipe ait bazı önemli özellikler aşağıda kısaca özetlenmiştir: Yapılan teşhis sonucunda 1,2,7,8,9,15,16,18,19,32,37 no'lu tiplerin Fragaria vesca; 4,5,10,11,12 ve 38 no'lu tiplerin ise Fragaria viridis türüne ait oldukları belirlenmiştir. Tipler içinde çiçeklerime başlangıcı 15.4.1993 tarihinde en erken Tip 38'de görülmüştür. Bu tip diğerlerinden yaklaşık olarak bir ay önce çiçeklerime göstermiştir. Diğer tiplerde ise çiçeklerime başlangıcı 20.5.1993 ile 27.5.1993 tarihleri arasında gerçekleşmiştir. Son çiçeklenme tarihi yine Tip 38'de 28.10.1993' de olmuş, diğerlerinde ise en erken 2.9.1993 tarihinde Tip 4,5 ve 10'da meydana gelmiştir. Çalışmada en yüksek polen tozu çimlenme yüzdesi Tip 38'de %20'lik sakkaroz eriyiğinde (%50), diğer tiplerde ise %25'lik sakkaroz eriyiğinde (%59-%81.9) gerçekleşmiştir.İncelenen tiplerin yaprak alanı 18.93 cm2 (Tip 19) ile 32.80 cm2 (Tip 11); yaprak sapı uzunluğu 7.98 cm (Tip 5) ile 13.32 cm. (Tip 32); yaprak sapı kalınlığı ise 0.113 cm. (Tip 1) ile 0.147 cm. (Tip 12) arasında bulunmuştur. En az stolon uzunluğuna Tip l'de (51.4 cm), en fazla stolon uzunluğuna Tip ll'de (95.6cm) rastlanmıştır. Ayrıca stolon üzerindeki fide sayısı bakımından ise fide sayısı en az olan tip 3.07 adet ile Tip 1, en fazla olan tip 6.33 adet ile Tip 10 olarak belirlenmiştir. Tiplerde çiçek salkımı uzunluğu 3.67 cm. (Tip 38) ile 28.81 cm. (Tip 32); çiçek salkımı sap kalınlığı ise 0.113 cm. (Tip 15) ile 0.225 cm. (Tip 37) arasında bulunmuştur. Çilek tiplerinin meyve eni 0.806 cm (Tip 15) ile 1.308 cm (Tip 5) arasında; meyve boyu 0.919 cm (Tip 7) ile 1.288 cm (Tip 5) oranında yer almıştır. En düşük meyve ağırlığı Tip 15'de (0.321 g), en yüksek meyve ağırlığı ise Tip 10'da (1.099 g.) bulunmuştur. Meyvenin S.Ç.K.M içeriği ise %15.65 ile en düşük Tip l'de, % 17.60 ile de en yüksek Tip 11 ve Tip 12'de tesbit edilmiştir.

SUMMARY In this study, the purpose is to determine the pomological and sitological characteristics of strawberry types ( Fragaria) collected from some areas of Eastern Anatolia and Black Sea Region and to shed some light over improvement the studies to be done in the future. 20 strawberry types collected from different regions were taken in to the study. Three types failed to grow sufficiently. Therefore, 17 types were tested. At the first stage, these 17 types were identified and their pomological, sitological characteristics, and the percentage rates of pollen germination were studied. Some important features related to these 17 types are summarized as follows: Types numbered 1,2,7,8,9,15,16,18,19,32,37, were determined as Fragaria vesca species while 4,5,10,11,12, and 18 were proved belonging to the species of Fragaria viridis. The first flowering beginning were seen with type 38 on 15 th of April, 1993. This type showed flowering one month before than the other types. The other types showed their flowering between the dates 20 th and 27 th of May, 1993. The last flowering date were seen with type 38 on 28 th of October while types 4,5 and 10 were flowered on 2 nd of September, 1993. In respect to the highest rate of pollen germination, fifty percent was realized in type 38 in 20 percent saccaroze solution and 59 to 81.9 percent were seen in other types in 25 percent saccaroze solution. Leaf areas for the types studied varied from 18.93 cm2 (type 19) to 32.80 cm2IV ( type 11); leaf stalk length varied from 7.98 cm (type 5) to 13.32 cm (type 32) and leaf stalk width were observed from 0.113 cm. (type 1) to 0.147 cm. (type 12). The shortest stolon length was seen in type 1 (51.4 cm), while the longest stolon length was observed in type 11 (95.6 cm). The least number of seedling was seen in type 1 with 3.7 and the highest was type 10 with 6.33. The length of cluster differed from 3.67 cm (type 38) to 28.81 cm (type 32) while sap with of cluster varied from 0.113 cm. (type 15) to 0.225 cm. (type 37). The size of strawberry fruits varied from 0.806 cm. (type 15) to 1.308 cm. (type 5) in width, and from 0.919cm. (type 7) to 1.288 cm. (type 5) in length. The lowest weigth of fruit was seen in type 15 (0.321 g) and the lowest type 10 (1.099 g.) Dry matter percentage in the fruits was detected the lowest in type 1 with 15.65 percent and the highest in types 11 and 12 with 17.60 percent.