XVII. yüzyıl Anadolu isyanlarının şehirlere yayılması; sosyal ve ekonomik hayata etkisi (1630?1655)

Abstract

Tezimizde, XVII. Yüzyılın ilk yarısında üç sancak merkezi (Konya-Kayseri ve Ankara) içerisinde meydana gelen isyan ve eşkıyalık hareketleri incelenmiştir. Dört ana bölümde ele alınan konu için esas arşiv malzemesi kadı sicilleri ve Mühimme Defterleridir.Birinci bölümde, ele alınan sancaklarda görülen isyan ve eşkıyalık olayları irdelenmiştir. Burada sırasıyla; taşra idarecileri olan beyler ve paşaların sebep olduğu olaylar, yerel asilerin kalkışmaları, taşradaki resmi görevlilere ait huzursuzlular, aşiretlerin kaynaklık ettiği sıkıntılar ve diğer küçük çaplı eşkıyalık hareketleri ele alınmıştır. İkinci bölümde; bütün bu hareketlere karşı, devletin ve halkın merkezde ve taşrada almış olduğu önlemler konu edilmiştir. Sonra gelen bölümde ise; isyanların yerleşim merkezlerine, nüfus ve toplum hayatına etkileri üzerinde durulmuştur. Son bölümde de bu isyan ve eşkıyalık hareketlerinin ekonomi, sanayi, ticaret ve tarım üzerindeki tesirleri araştırılmıştır.XVII. Yüzyıl içerisinde devletin kurumlarında meydana gelen değişimlere bağlı olarak isyan olaylarında niteliksel bir değişim söz konusudur. Daha önceki çalışmalarla ortaya konan ve ?Büyük Kaçgunluk? dönemi diye bilinen Celali isyanlarının aksine, bu dönemde isyan ve eşkıyalık hareketlerinin en önemli müsebbipleri devlet görevlileri olmuştur. Bu kalkışmaların sebebi ağırlıklı olarak ekonomiktir. Devletin dış dünyaya bağlı olarak, özellikle ağır masraflı seferler yüzünden içine düştüğü bir takım açmazlar sıkıntıyı artıran etmenler olmuştur.Bu dönem içerisinde toplum hayatında ve diğer alanlarda görülen sosyo-ekonomik zararlar, bazen çok endişe verici bir hal almış olsa da ilk dönem celali isyanları kadar tahripkâr değildir. Toplum, bu olağanüstü günlerin etkisini üzerinden atmasını bilmektedir. Olaylar yatıştıktan sonra normal hayat şartlarının devam ettiğini söylemek mümkündür.

In this thesis, the political rebellion and ordinary brigandage in three Ottoman provinces ( Konya, Kayseri, Ankara) have been studied through an archive base formed by kadi?s sicils ( Kadı Sicilleri) and Mühimme Registers (Mühimme Defterleri).The thesis is composed of four main sections. In the first section, rebellion and brigandage occurred in the aforesaid provinces are explained in the following order; movements caused by province administrators, local rebellion attempts, problems arised from peripheral officers, tribal issues and negligible banditry affairs.The measures taken for all of those movements by the state and the society, both central and peripheral level, have been examined in the second section. The following part is to clarify the effects of rebellions to cities and villages, population and urban life. Subsequently, the contribution of the last chapter is the side effects of these movements to the economy, trade, industry and agriculture.It can be stated that, the characteristics of these movements had been altered together with the systemic changes observed in the state institutions throughout the seventeen century. Contrary to the ?Celali? revolts examined in prior studies, and the period of Great Emigration (Büyük Kaçgunluk), these movements are mainly caused by the state officials. Movements are usually originated by economic causes fueled by increasing military expenses arising from political conjuncture and environment.Although being worrysome from time to time, the socio-economic damage experienced in this period was not as harmful as the initial Celali revolts. The society was able to slip out the deteroriating effects of the unusual conditions and sustain the normal way of life after the turmoil have been calm down.