Sağlık iletişimi paradigmaları ve Türkiye: Medyada sağlık haberlerinin analizi

Abstract

?Hastalığa? odaklanmak yerine ?sağlıklı? olmayı vurgulamak doğrultusunda yön değiştiren medyadaki sağlık söylemi, bedenlerin denetimi yoluyla tıbbi sosyal kontrolü sağlamaktadır. Bir ideolojik örtü ile üstü örtülen bu söylemin görünen yüzünün arkasında, bedenin denetiminin ticari amaçlarla kullanılması bulunmaktadır. Günümüzde yaşanan süreç toplum ve birey sağlığını odak olarak almış gibi görünse de, birinci amacın bireyin çıkarları olmadığı açıktır. Medya aracılığıyla, sağlıklı yaşam vaatleri bireyin hayatta kalma güdüsünü harekete geçirilecek biçimde sunulmakta; bu durum bireylerin bu sunumların ardında yatan ticari kaygıları görememelerine neden olmaktadır.Medyada sağlık söyleminin toplumsal ve kültürel dinamiklerinin analizi ve açıklanmasına odaklanan bu çalışma çerçevesinde, Hürriyet gazetesi ve eklerinde, 01 Ocak - 31 Aralık 2008 tarihleri arasında çıkan sağlık ve sağlığa ilişkin haber/yazıların içerik çözümlemesi yapılmıştır. Toplanan 3008 haber/yazı, 24 ayrı kategoride değerlendirilmiş; ?betimleyici unsurlar?, ?sorgulanan temel kavramlar?, ?yaşam tarzı önerileri? ve ?diğer sağlık bilgileri? başlıklarıyla sınıflandırılarak analiz edilmiştir. Yaşam tarzı önerilerinin gündelik yaşamın tıbbileştirilmesi ve sağlık sorunsalının bireyselleştirilmesi yoluyla bireylere sunulduğu; sağlığın toplumsal ve politik bir sorun olmaktan ziyade bireysel bir sorun olarak gösterildiği tespit edilmiştir.Çalışmanın ikinci amacını oluşturan ve mevcut sağlık söylemine bir alternatif oluşturmasının mümkün olup olmadığı irdelenen sağlık iletişimi perspektifinin tek başına bu sağlık söylemini ortadan kaldırmaya yeterli olamayacağı anlaşılmıştır. Sağlık iletişimi perspektifinin, medyadaki yönlendirilmiş ve ticari kaygılarla biçimlendirilmiş sağlık ve sağlıklı yaşam önerileri karşısında topluma doğru, anlaşılır ve faydalı cevaplar sunması mümkündür. Ancak asıl önemli nokta, sağlık iletişiminin sadece bireye yönelik mesajlarla sınırlı kalmaması, sağlık politikalarının oluşturulmasında, geliştirilmesinde ve iyileştirilmesinde oynayabileceği önemli rolü göz ardı etmemesidir.

The health discourse in the media, which changed direction from focusing on ?sickness? towards emphasizing being ?healthy?, provides the medical social control through control of bodies. Behind the visible face of this discourse which is covered by an ideological veil, lies the utilization of the control of bodies in the direction of commercial concerns. Although the process seems to focus on public and individual health, it is clear that the interest of the individuals is not the first objective. Through media, healthy life promises are presented in a format that would stimulate the survival instinct of the individual; and this fact causes the individuals not to see the commercial concerns lying behind these presentations.Within the framework of this work, which focuses on the analysis and explanation of the social and cultural dynamics of the health discourse in the media, a content analysis is applied to health and health related news/articles printed in Hürriyet newspaper and its annexes between the dates of 01 January ? 31 December 2008. 3008 collected news/articles are classified in 24 different categories and analyzed under the titles of ?describing elements?, ?argued basic concepts?, ?life style suggestions? and ?other health information?. It has been determined that the life style suggestions are presented to individuals through medicalization of the daily life and individualization of health problematic; and health is presented) as an individual problem rather than a social and political problem.It has also been made clear that the health communication perspective, which provides the second objective for this work as questioning whether or not it can provide an alternative to present health discourse, is far from dismissing the dominant discourse. Health communication perspective can offer correct, understandable and useful answers to society against the manipulating and commercially shaped health and healthy life style suggestions. But the really important point is that health communication shouldn?t be limited to messages targeted only at individuals, and it shouldn?t ignore the important role it can play in making, developing and improving health policies.