Erzurum ekolojik şartlarında fosforla gübrelemenin bazı fiğ türlerinin verim ve verim unsurlarına etkileri üzerine bir araştırma

Abstract

9 ÖZET Atatürk Üniversitesi Ziraat Faküllcsi'nin 4 nolu deneme sahasında yürütülen bu çalışmada; adi fiğin Karaclçi, tüylü fiğin Mcncmen-79 ve macar fiğinin L-1474, Populasyon ve Ege Beyazı hat/çeşitlerinin verim güçlerinin mukayese edilmesi ve uygun fosfor dozunun belirlenmesi amaçlanmıştır. Araştırmadan elde edilen sonuçlar aşağıda özetlenmiştir. Ortalama 121.4 adet olan m2'deki fide sayısı hat/çeşitlere göre büyük değişiklik sergilemiştir. En fazla fide sayısı L-1474 ve Populasyon'dan elde edilirken, Ege Beyazı çeşidi en düşük fide sayısına sahip olmuştur. Fosforlu gübre fide sayısını 8 kg P205/da'a kadar artırmış, sonra azaltmıştır. Bitki boyu yönünden Mcncmcn-79 en fazla boylanan çeşit olurken, L-1474 boy uzunluğu bakımından son sırada yer almıştır. Bitki boyu 8 kg P205/da'c kadar artmıştır. Çeşitler arasında çok önemli farklılık gösteren yeşil ot verimi en fazla Menemcn-79 çeşidinde (2823.4 kg/da), en az ise L-1474 hatlında (2465.0 kg/da) belirlenmiştir. Ortalama 2587.5 kg/da olan yaş ot verimi fosforlu gübrelemeyle önemli ölçüde artmıştır. Fosfor uygulamasına hat/çcşiller farklı tepki göstermiştir. En az kuru ot 551.9 kg/da ile Karaclçi'den, en fazla ise 704.1 kg/da ile Mcncmcn-79 çeşidinden sağlanmıştır. Kuru ot verimi fosforun 8 kg P2Û5/da dozuna kadar artmıştır. Çeşitlerin fosfora tepkileri farklı olmuştur. Çeşitlerin ham protein oranları % 14.69-16.26 arasında değişmiştir. Fosforun 12 kg P20s/da dozu en yüksek ham protein oranını sağlamıştır. Ham protein oranı yönünden hat/çeşitlerin fosfora tepkisi farklılık arzetmiştir. Ham protein verimi bakımından önemli farklılık gösteren çeşitlerde en fazla verim Mcncmcn-79'dan sağlanırken, en az verim Karaclçi ve Ege Beyazı çeşitlerinden alınmıştır. Ortalama 94.8 kg/da olan ham protein verimi 8 kg P20s/da'a kadar artış göstermiştir. Çeşitlerin fosfora tepkileri önemli derecede farklı bulunmuştur. Bitkide bakla ve baklada tane sayısı ile baklada tane ağırlığı ve bin tane ağırlığı yönünden çeşitler önemli ölçüde farklılık göstermiştir. Bitkide en fazla bakla Mcncmcn-79 çeşidinde, baklada tane sayısı ise Karaclçi çeşidinde sayılmıştır. Baklada tane ağırlığı ve bin tane ağırlığı bakımından en yüksek değerler Karaclçi çeşidinde belirlenmiştir. Fosfor uygulaması bütün çeşitlerde bitkide bakla ve baklada tane sayısı ile baklada tane ağırlığı ve bin tane ağırlığını 8 kg P20s/da dozuna kadar önemli seviyede artırmıştır. Tohum verimi çeşitlere göre 25.1-179.8 kg/da arasında değişmiştir. En fazla tohum verimi Karaclçi çeşidinden elde edilirken, en az tohum verimi L-1474 hatlından elde edilmiştir. Fosfor dozlarındaki artış tohum verimini de artırmıştır. Fosforlu gübre uygulamasına en fazla tepki Mencmcn-79, Ege Beyazı ve Populasyon çeşitlerinde belirlenirken, Karaclçi fosfora tepki göstermemiştir. Kes verimlerine göre önemli derecede farklılık gösteren çeşitlerde en düşük kes verimi Ege Bcyazı'nda en yüksek verim ise Mcncmcn-79'da belirlenmiştir. Kes verimi fosforun Ps dozuna kadar önemli seviyede artmıştır. Bu çalışma sonuçlarına göre ot üretimi için 12 kg P20s/da uygulaması ile tüylü fiğin Mcncmcn-79, tohum üretimi için ise fosforsuz adi fiğin Karaclçi ve 12 kg P2Û5/da fosfor uygulaması ile Mcncmcn-79 çeşidi tavsiye edilebilir. I

SUMMARY In this study, the yield potentials of the strain/varieties of Karaclçi from common vetch, Mencmen-79 hairy vetch and L-1474, populasyon and Ege Beyazı Hungarian vetch were compared and the proper dose of phosphorus were determined. The experiment was conducted in the 4th experiment field of Atatürk University Agriculture Faculty. The results are summarized as fallows. The seedling number per m^ had a wide range in terms of strains/varieties. The average seedling number was 121.4 for all the strain/ varieties. As the highest seedling number were obtained with L- 1474 and Populasyon, Ege Beyazı had the lowest value. The seedling number increased with and inccreasc of phosphorus fertilizer dose up to 8 kg P20s/da and then seedling number decreased. Mcncmcn-79 was the tallest plant as L-1474 was the shortest one. The green herbage yield had very important differences among the varieties. The highest green yield was obtained with Menemen-79 variety (2823.4 kg/da) as strain L-1474 had the lowest value (2465.0 kg/da). The green herbage yield having an avaragc of 2587.5 kg(/da increased along with phosphorus fertilizer application of significant level strain/varieties had different responses to phosphorus application. The lowest hay yield was obtained with Karaclçi (551.9 kg/da), and the highest values with was obtained with Mencmcn-79. Hay yield had an increase up to the dose of phosphorus of 8 kg P20s/da. The varieties had different responses to phosphorus application. Crude protein contens of the strain/varieties varied from 14.69 % to 16.26 %. The dose of phosphorus of 12 kg P20s/da caused the highest content of crude protein. The responses of strain/varieties to phosphorus had difference in related to crude protein content Significant difference was shown among the varieties in terms of crude protein yield with Mcncmen- 79 having the highest and Karaclçi and Ege Beyazı having the lowest value. Crude protein yield which had a mean value of 94.8 kg/da increased the dose of phosphorus was 8 kg P2C<5/da. The responses of varieties to phosphorus had significant difcrence. The varieties had significant difference in terms of the pod number per plant, seed number per pod, seed weight per pod and thousand kernel weight. The highest number of pod per plant and the highest number of seed per pod were obtained with Menemen-79 and Karaclçi respectively. The highest values of seed weight per pod and thousand kernel weight was obtained with Karaclçi. The phosphorus application had an increase in the number of pod per plant, number of seed per pod, seed weight per pod and thousand kernel weight up to the dose of 8 kg P20s/da in all the varieties. The seed yield varied from 25.1 kg/da to 179.8 kg/da with Karaclçi having the highest value and strain L-1474 having the lowest. The increase in phosphorus doses increased the seed yield. Mencmcn-79, Ege Beyazı and Populasyon varieties had the highest responses to the phosphorus application as Karaclçi had no response. The straw yield had difference among the varieties at significant level. The lowest and the highest straw yield were obtained with Ege Beyazı and Mcncmcn-79 respectively. The straw yield had an increase up to the dose of phosphorus of Ps at significant level. It is concluded from this study that, Mencmcn-79 from hairy vetch with an aplicalion of 12 kg P2C»5/da for hay production and Karaclçi from common vetch with no application of phosphorus and Mcncmcn-79 with an application 12 kg P20s/da for seed production can be recommended.