Türkiye`de akarsu havzalarında kişi başına düşen su miktarının coğrafi bilgi sistemleriyle analizi

Abstract

Bir ülkede kişi başına düşen su miktarının doğru bir şekilde hesaplanması, en küçük yerleşim birimlerindeki nüfusun dikkate alınmasıyla mümkündür. Bu konuda çalışmalar yapan Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü, Türkiye'nin su potansiyelini km² ye düşen yağış ve toplam nüfusu baz alarak ortaya koymaktadır. Bu çalışmada Türkiye'deki 26 akarsu havzasının su potansiyelinin belirlenmesi, havzalar içinde yer alan köylerin nüfusları dikkate alınarak, her bir havzada kişi başına düşen su miktarının hesaplanması amaçlanmaktadır. Çalışmada, yağış haritasını elde etmek amacıyla Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü (DMİ) tarafından işletilen 252 adet meteoroloji istasyonu kullanılmıştır. Havzaların nüfusları ise Türkiye İstatistik Kurumu'nun 2009 yılına ait nüfus verileri kullanılarak hesaplanmıştır. Havzalardaki akış, sızma ve buharlaşma miktarları Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü verileri baz alınarak yeniden hesaplanmıştır. Harita ve analizler ArcGIS 9.3 programı kullanılarak yapılmıştır. Bu çalışmada havzalar Falkenmark su stres indeksine göre sınıflandırılmakta, su kıtlığına neden olan faktörler ve bunların etki dereceleri ortaya konulmaktadır. Havzaların sınıflandırılmalarında ve su potansiyellerinin karşılaştırılmasında Falkenmark su stres indeksi kullanılmıştır. Falkenmark su kıtlığı indeksine göre bir ülkede kişi başına düşen su miktarı <500 m³'ün altında ise `Mutlak Kıtlık`, 500-1000 m³ arasında ise `Su Kıtlığı`, 1000-1700 m³ arasında ise `Su stresi/azlığı` bulunmaktadır. Kişi başına düşen su miktarı 1700-2500 m³ arasında ise bu ülkedeki insanlar su kaynakları bakımından `Kırılgan/savunmasız` sayılmaktadır. Kişi başına düşen su miktarı 2500-10000 m³ arasında ise o ülkede `Yeterli su` bulunmaktadır. Eğer bir ülkede kişi başına düşen su miktarı. 10000 m³'ün üzerindeyse o ülke `Su Zengini` sayılmaktadır. Bu indekse göre havzalarımızın 2'si mutlak kıtlık, 2'si su kıtlığı, 10'u su stresi/azlığı, 7'si kırılgan/savunmasız, 5'i yeterli su kategorilerine girmektedir. Dicle , Aras, Batı Akdeniz ve Meriç yeterli suya sahip, Marmara ve Küçük Menderes Havzaları ise su kıtlığı yaşanan havzalardır.

In a country, calculation of a per capita water amount properly, is possible with considering lowest allocotion unit. General directorate of state hydraolic works (DSİ) who is working on this subject is calculating Turkey's water potantial by considering per square kilometers precipitation and population. The establishment of the water potantial of 26 river basins and the per capita amount of the population who are living in these basins are aimed. In this studey, it's been used 252 meteorological stations which are running by General Directorate os State Meteorology (DMİ) to obtain a precipitation map. .the populations of the river basins's are obtained by using the 2009 population datas of Turkish Statistical Institute (TÜİK). The amounts of flow, leakage and evaporation of basins' are calculated by using General Directorate of State Hydraolic Works (DSİ)'s datas. The maps and Analyses are constituted by using the program of ArcGIS 9.3. In this study, the basins are classified according to Falkenmark Water Stress index. The factors of water stress and these effectiveness are presented. In the classification and the comparion of basins' pwate potantials Falkenmark's Water Stress Index is used. According to Falkenmark Water Stress index , in a country if per capita water amount is under <500 m³ there is `Absolute Shortage`, if the water amount is between 500 and 1000 m³ there is ` Water Poverty`, if the water amount is between 1000 and 1700 m³ there is ` Water Stress/Scarcity` if the water amount is between 1700 and 2500 m³ the people are Embritle/indefensible` if the water amount is between 2500 and 10.000 m³ there is `Enough Water` if the water amount is more than 10. 000 m³ that country is `Water Rich`. According to this index in 2 basins there are `Absolute Shortage`, in 2 basins there are ` Water Poverty`, in 10 basins there are ` Water Stress/Scarcity`` and 5 basins are in the category of ` Enough Water`.