Farklı azotlu gübre seviyeleri ve ekim zamanlarının kolza bitkisinin büyüme, verim, verim unsurları ve kalitesi üzerine etkisi

Abstract

ÖZET Bu araştırma ile, Erzurum ekolojisi için önerilen kolza çeşitlerinde optimum ekim tarihi ve azotlu gübre dozlarının belirlenmesi amaçlanmıştır. Araştırmada iki kolza çeşidinde (Tower ve Lirawell) 4 ekim tarihi (1994'te 19 Nisan, 29 Nisan, 9 Mayıs ve 18 Mayıs, 1995'te ise 29 Nisan, 9 Mayıs, 18 Mayıs ve 27 Mayıs tarihleri) ve 4 azot dozu (0, 8, 16 ve 24 kg/da) denenmiştir. Erzurumda 1994 ve 1995 yıllarında sulanan koşullarda yürütülen bu çalışmadan elde edilen sonuçlar aşağıdaki gibi özetlenebilir. Araştırmada incelenen Tower ve Lirawell çeşitleri arasındaki farklılıklar çıkış süresi, yetişme süresi, bitki boyu, hasat indeksi ve ham protein oranı bakımından her iki deneme yılında da önemli olmuş, bitkideki kapsül sayısı hariç diğer karakterlerde ise sadece birinci yılda (1994) farklı ve önemli bulunmuştur. Genellikle Tower çeşiti, Lirawell çeşitine göre iki deneme yılında da daha erkenci olmuştur. Ekim tarihi, ikinci yıla ait hasat indeksi haricinde incelenen bütün karakterleri önemli ölçüde etkilemiştir. Genel olarak ekimin gecikmesine bağlı olarak dal sayısı, kapsüldeki tohum sayısı, 1000 tohum ağırlığı, toplam bitki kuru ağırlığı ve yaprak alanı gibi verimi etkileyen karakterlerde bir azalma olmuş ve sonuçta tohum verimi ve ham yağ verimi azalmıştır. Uygulanan azot dozlarındaki artışlar, hasat indeksi dışındaki bütün karakterleri önemli seviyede etkilemiştir. Azot miktarındaki artışlar yetişme süresini uzatırken, bitki boyu, dal sayısı, bitkideki kapsül sayısı, kapsüldeki tohum sayısı, 1000 tohum ağırlığı, sap verimi, yatma oranı, ham protein oranı, toplam bitki kuru ağırlığı ve yaprak alanını artırmış fakat ham yağ oranını azaltmıştır. Ancak azotun tohum verimindeki olumlu etkisine bağlı olarak ham yağ veriminde artışlar meydana gelmiştir. Dekara 16 kg olarak uygulanan azot dozu optimum doz olarak belirlenmiştir. Kullanılan bu dozdan, 1994 ve 1995 yıllarında sırasıyla 1 17.52 kg/da, 129.57 kg/da tohum verimi, yine sırasıyla 45.34 kg/da, 51.63 kg/da da ham yağ verimi alınmıştır.

11 SUMMARY This study was carried out in order to determine optimum nitrogen rates (0, 8, 16 and 24 kg per da) and sowing dates (19 April, 29 April, 9 May and 18 May in 1994, and 29 April, 9 May, 18 May and 27 May in 1995) for spring rapeseed cultivars (Tower and Liraweil) on The Experimental Farm of Atatürk University in 1994 and 1995. These cultivars were high yielding cultivars under Erzurum conditions. The results obtained from this research were summarized as fallows. In both years, significant differences occured between Tower and Liraweil in terms of emergence time, maturity day, plant height, harvest index, and crude protein content but the number of pod per plant, and other characteristics significantly differed only in 1994. The number of pods per plant was similiar with the two cultivars in both years. All characteristics except for harvest index were significantly affected by sowing date. In general, branch number, the number of seeds per pod, 1000-seed weight, total plant dry weight and leaf area, decreased as sowing was delayed. Nitrogen application significantly affected all the characteristics except for harvest index. Higher N rates increased plant height, branch number, the number of pods per plant, the number of seeds per pod, 1000-seed weight, stem and seed yield, lodging, crude protein content, total plant dry weight and leaf area but decraesed crude oil content, and delayed maturity. In conclusion, an application of 16 kg N per da was recomended for high seed yield. Application of N at this rate produced 1 17.52 and 129.57 kg da_i seed yields, and 45.34 and 51.63 kg da`* crude oil yields in 1994 and Î995, respectively.