Osmaniye yöresinde efsane ve memoratlar

Abstract

Efsaneler ve Memoratlar Türk halk edebiyatı içerisinde çok önemli yere sahip iç içe geçmiş iki türdür. Yıllarca süregelen sözlü anlatma geleneği içerisinde efsaneler ve memoratlar ile toplumun kültürel hafızası her zaman canlı tutulmuş ve sonraki nesillere bu yaşamsal izler aktarılmıştır. Toplumun belleğinde canlılığını yitirmeye başlayan bu iki sözlü gelenek unsurunun kayıt altına alınması ve sonraki nesillere aktarılması çalışmamızın temelini oluşturmuştur. Osmaniye yöresi gerek coğrafi, gerek kültürel konumu nedeniyle belleklerden silinmeye yüz tutan, yaşamsal hafıza niteliğindeki efsane ve memorat türleri açısından zenginliğini yitirmektedir. Osmaniye ve ilçelerinden derlediğimiz efsanelerin 44'ü yazılı kaynak, 5'i dijital ortam, 75'i mülakat yoluyla elde edilmiştir. 101 efsane ve 23 memorat sekiz ana başlıkta toplanmış, konu ve motif özellikleri bakımından incelenmiş, Stith Thompson'ın Motif-İndex of Folk-Literature adlı altı ciltlik eserinini tamamını inceleme imkânımız olmadığı için çeşitli kaynaklar içerisinde yer alan motif index'bölümleri incelenmiştir, bulamadığımız motiflerin başına (T) eklenmiştir. Derlediğimiz efsane ve memoratların 2 tanesi `dünyanın ve evrenin yaratılış ve yok oluş efsaneleri` bölümünde, 14'ü `mistik efsaneler`, 25'i `olağanüstü varlıklar ve olağanüstü olaylarla ilgili efsaneler`, 24'ü `bitkiler, ağaçlar ve hayvanlarla ilgili efsaneler`, 7'si `şekil değiştirme taşa ve kuşa dönme ile ilgili efsaneler`, 2'si `doğa olaylarıyla iliği efsaneler`, 49'u `tarihî efsaneler`, 1'i `taşıt ve araç-gereçlerle ilgili efsaneler` bölümlerinde yer almıştır.

Legends and Memorates are two intertwined genres that have a very important place in Turkish folk literature. The cultural memory of the society has always remained alive with the legends and memorates in the oral narrative tradition that has been going on for years and these vital traces have been passed on to the next generations. The written recording of these two elements of oral traditions, which started to lose their vitality in the memory of the society, and their quote to the next generations formed the basis of this study. 124 legends and memorates from Osmaniye and its districts were collected under twelve main titles, examined in terms of subject and motif features, and (T) was added to the head of the motifs not included in Stith Thompson's Motif-Index of Folk-Literature. Two of them are included in `myths about the creation and destruction of the world and the universe`; twelve of them are included in `legends about saints, shrines and visits`, twenty-four of them are included in `legends about extraordinary beings`; twenty-four of them are included in `myths about plants, trees and animals`; seven of them are included in `myths about the transformation to stone and bird`; two of them are included in `legends about natural phenomena`; twenty of them are included in `legends about historical places and treasures`; seven of them are included in `legends associated with place names`; eighteen of them are included in `legends about mountains, lakes, caves, springs, fountains`; four of them are included in `legends about various signs`; two of them are included in `Legends about Lokman Hekim`; one of them is included in `legends about vehicles and equipment` sections.