İlyas Esenberlin`in Köşpendiler (1. kitap) adlı eserinin Kazak Türkçesinden Türkiye Türkçesine çevirisi ve dil incelemesi

Abstract

İlyas Esenberlin'in Köşpendiler üçlemesinin (trilog) ilk romanı olan Almas Kılış, yazarın kütüphane ve arşivlerde incelemelerde bulunarak birinci elden kaynakların verdiği bilgiler çerçevesinde Kazak Hanlığı'nın kuruluş yıllarının olaylarını romanlaştırdığı bir eserdir. Bilindiği gibi 15. asrın ortaları Karadeniz'in kuzeyinden Kazak bozkırlarının içlerine kadar, Kafkaslardan, Türkistan hudutlarına kadar ulaşan Deşt-i Kıpçak sahasında hüküm sürmekte olan Altınordu devletinin inkıraz dönemidir. Bu devletin dağılmaya başlamasıyla Deşt-i Kıpçak'ta, Kazan Hanlığı, Kırım Hanlığı, Astarhan hanlığı gibi yeni Türk devletleri ortaya çıktı. Ebulhayır döneminde devletin Moğol baskıları karşısında fazla bir varlık gösterememesi üzerine Altınordu hanları neslinden gelen Barak Han'ın oğlu Janibek ve yeğeni Gerey kendilerine bağlı boylar ve uruğlarla birlikte Ebulhayır'dan ayrılarak Kazak Hanlığı olarak bilinen yeni bir hanlığın temellerini attılar. İşte bu romanda Ebulhayır döneminde Kazak uruğlarının Kazak Hanlığı idaresi altında toplanması, Ebulhayır'a karşı Kazak Hanlığı'nın kurucuları Janibek ve Gerey'in verdiğ mücadeleler, han ordasında yaşanan hadiseler, ihanet ve zorbalıklar ortaya konulmuştur.Bu tez çalışmasında Kazak Türklerinin dili, tarihi, kültürü ortaya konularak İlyas Esenberlin tarafından kaleme alınan Almas Kılış romanı incelenmeye çalışılmıştır.Anahtar Kelimeler: Kazak Türkleri, Köşpendiler, İlyas Esenberlin, Almas Kılış, Ebulhayır, Janibek, Gerey

The first novel of trilogy written by İlyas Eserberlin is Almas Kılış, which has the first hand sources collected from libraries and archives through examination by the author, is a work about events occured in the establishment years of Kazakh Khanate.As is known; Golden Horde, expending from North of the Black Sea, middle of the Kazakh's steppe, the Caucasus to frontier of Turkestan and prevailing in the field of Deşt-i Kıpçak, declined in the mid-15th century. After downsizing of the state, there are some Turkish States emerged such as Kazan Khanate, Crimean Khanate and Astarhan Khanate. During Ebulhayır era, by reason of not making state's presence felt against Mogul pressure, Barak Khan's son Janibek, descended from generation of Golden Horde, and Gerey led away from Ebulhayır with tribes and clans attached themselves and laid the foundations of new khanate known as Kazakh Khanate. Here in this novel; Kazakh's clans gathered under the administration of Kazakh Khanate, Janibek and Grey, the founder of Kazakh Khanate, campaigned against Ebulhayır and incidents, betreyal and tyranny were presented during Ebulhayır era. Almas Kılış, written by İlyas Esenberlin, is tried to examination by way of the tongue, history and culture of Kazakh Turks are exerted in this thesis study.Key Words: Kazakh Turks, Köşpendiler, İlyas Esenberlin, Almas Kılış, Ebulhayır, Janibek, Gerey