Değişik tarihlerde pir öldürme ve hasatın patatesin bazı tarımsal ve teknolojik karakterleri üzerine etkisi

Abstract

ÖZET Değişik tarihlerde pir öldürme ve haşatın, patatesin bazı tarımsal ve teknolojik karakterleri üzerindeki etkisini incelemek amacıyla bu çalışma düzenlenmiştir. Çalışma, 1996 yılında Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Ziraat İşletmesi ve Döner Sermaye Müdürlüğü'ne ait patates üretimi yapılan alan da yürütülmüştür. 2 çeşit, 3 pir öldürme ve 4 hasat tarihinin yer aldığı 2x3x4 şeklinde olan faktöryel deneme Şansa Bağlı Tam Bloklar deneme desenine göre 3 tekrarlamalı olarak kurulmuştur. Patatesler 26 Ağustostan başlayarak 15'er gün aralıklarla 10 ve 25 Eylül'de pir öldürmeye tabii tutulmuşlar ve hasat zamanları ise pir öldürüldükten sonra hemen, 10 gün sonra, mevsim sonu (4 Ekim) ve kontrol (4 Ekim) olmak üzere uygulanmıştır. Denemeden elde edilen sonuçlar aşağıdaki gibi özetlenebilin 1- Bitki boyu 26 Ağustostaki pir öldürme tarihinde en uzun (87.3 cm) 25 Eylülde yapılan pir öldürme ise en kısa (77.7 cm) olarak bulunmuştur. Ayrıca Agria çeşidinin bitki boyu (96.5 cm), Monaliza çeşidinden (65.6 cm) yüksek olmuştur. 2- Ocak başına sap sayısı pir öldürme tarihleri geciktikçe azalmış, kontrolde ise tekrar artmıştır. Agria çeşidinin (7.2 adet) Monaliza çeşidine (5.0 adet) göre sap sayısı ise daha fazla olmuştur. 3- Pir öldürme tarihlerinin ocak başına yumru sayısı üzerine önemli bir etkisi olmamıştır. Hasat zamanlarının ise etkisi olmuş, fakat bu etki hasat zamanlarına göre istikrarlı bir durum göstermemiştir. Ocaktaki yumru sayısı yönünden çeşitler arasında fark bulunmuş ve Agria çeşidinin ocak başına yumru sayısı 22.7 adet iken Monaliza çeşidinde 17.8 adet olmuştur. 4- Farklı tarihlerde pir öldürmenin ocak başına yumru verimi üzerine etkisi olmamış, hasat zamanlarının etkisi önemli olmuştur. Hasat zamanı geciktikçe, ocak başına yumru verimi artmıştır. Çeşitler arasında ocak başına yumru verimi yönünden önemli farklar bulunmuştur. Nitekim, Agriaçeşidinin ocak başına yumru verimi 1412.8 g, Monaliza çeşidinin ise 806.7 g olmuştur. 5- Pir öldürme ve hasat zamanı geciktikçe özgül ağırlık azalmıştır. Çeşitler arasında özgül ağırlık yönünden farklılık olmamıştır. 6- Pir öldürme ve hasat zamanlarının çeşitlerin kuru madde oranı üzerine etkisi önemli olmamıştır. 7- Pir öldürme ve hasat zamanlan geciktikçe yumrunun nişasta oranı azalmaktadır. Çeşitler arasında nişasta oranı yönünden farklılık bulunmamıştır. 8- Pir öldürme tarihlerine göre en fazla protein oranı 25 Eylül'de (% 8.2), en az ise 10 Eylül'de (% 7.4) pirleri öldürülen patateslerin yumrularından elde edilmiştir. Hasat zamanlarına göre, en fazla 10 gün sonra (% 8.4), en az ise Hemen ve Mevsim Sonu (% 7.4) hasat edilen yumrularda tesbit edilmiştir. Agria çeşidinin protein oranı (% 7.6), Monaliza çeşidinden (% 7.9) daha az olmuştur. 9- Pir öldürme tarihlerinin yumruların cips verimliliği üzerine etkisi olmuştur. En fazla cips verimliliği 10 Eylül'de (% 32.8), en az ise 26 Ağustos'ta ( % 30.9) pirleri öldürülen yumrularda tesbit edilmiştir. Çeşitler arasında cips verimliliği yönünden farklılık olmamıştır. 10- Pir öldürme ve hasat zamanı geciktikçe cipsin yağ çekme oranı artmıştır. Çeşitler arasında cipsin yağ çekme oranı yönünden farklılık olmamıştır. 11- Bir yıllık deneme sonuçlarına göre, patatesin yetişme mevsimi içerisinde hastalık ve zararlılar söz konusu değilse ve söküm için yeterli zaman da varsa, verim yönünden patatesler Ekim ayında hasat edilmelidir. Eğer hastalık ve zararlılar söz konusu ise ayrıca yumruların yağ çekme oranı da dikkate alındığında patatesler 26 Ağustos'ta pirleri öldürülüp, hemen hasat edilmelidir.

SUMMARY This research was carried out to investigate the effect of haulm killing and harvest at different dates on some of the agricultural and technological characteristics of potato. The research was carried out at the potato growing field of Agriculture Institution and Circulaty Capital Directery. Directorate, Faculty of Agriculture, Atatürk University in 1996. The factorial experiment with two types 3 haulm killing and 4 harvest dates in the form of 2x3x4 was set up in 3 repetitions according to whole block research dosing at rundom. Potatoes were subjected to haulm killing on September the 10 th. and 20 th. with a fifteen-days interval beginning from August the 26 th., and the harvest dates were applied soon after the haulm killing, 10 days after haulm killing, at the end of season (October 4 th) and at control (October 4 th.). The result obtanied from the experiment can be summarized as follows: 1- The plant height was the highest at the haulm killing date of August 26 th. (87.3 cm), the shortest on September 24 th. was found as (77.7 cm), and the plant height of Agria was (96.5 cm), higher than Monalisa was (65.6 cm) 2- Stem numbers per hill decreased as the dates of haulm killing delayed and increased at control. The stem number af Agria (7.2 stems) was more than that of Monalisa (5.0 stems). 3- Haulm killing dates had no significant effect on the number of tubers per hill. Harvest dates affected it. But this effect was stable according to harvesting times. The types showed out standing differences beside the tuber numbers at hills and the number of tubers per hill of Agria was 22.7, and 17.8 for Monalisa. 4- Different dates haulm killing had not effect on the yield of tubers per hill, but harvest dates affected it. As the date of harvest per delayed, the yiled of tubers increased. Significant differences were found between the species form the point of tuber yield per hill. Hence, the tuber yield or Agria for per hill was 1412.8 g and of Monaliza it was 806.7 g.IV 5- As haulm killing and harvest date delayed, specific gravity decreased. There was no distinction among species form the point of specific gravity. 6- There was no significant effect of haulm killing and harvest dates on the dry substance percentage of the species. 7- As haulm killing and harvest date delayed, percentage of starch decreased. There was no distinction among species form the point of starch percentage. 8- According to haulm killing dates, the most protein content of tubers was obtained on 25 th. September (% 8.2), and the least was obtained form the potatoes, haulm of which were killed, on 10 th. September (%7.4). The starch content was determined as the most (8.4 %) ten days later, and the least (7.4 %) at the and of the season in the tubers harvested in terms of harvest date. Protein content of Agria (7.6 %) became less than that of Monaliza (7.9 %). 9- The dates of haulm killing had effects on chisp prodictivitiy of the tubers. The most chips productivitiy was determined on 10 th. September (%32.8), and the least one was determined on 26 th. August in tubers (%30.9), the haulm of which were killed. There was no distinction among species from the point of chips productivity. 10- As killing haulm and harvest date delayed, oil absorption of the chips increased. There was no distinction among species from the point of oil absortion. 11- According to the annual-experiment conclusions, if diseases and harmful things are not available in growing season of potatoes, and there is sufficient time to harvest it, potatoes should be harvested in October for yielding. If diseases and the other harmful things are available, and oil absortion is taken into consideration, potatoes should be immediately harvested and then haulm should be killed.