Yozgat ve çevresinden yapılan Ermeni tehçiri ve yargılamaları (1914-1923)

Abstract

vn Adı Soyadı: Nigar Esüntimur Programı: Yüksek Lisans Anabilim Dalı: Türk Tarihi Bilim Dalı: Cumhuriyet Tarihi Danışmanı: Doç. Dr. Süleyman Beyoğlu YOZGAT VE ÇEVRESİNDEN YAPILAN ERMENİ TEHCİRİ VE YARGILAMALARI (1914-1923) Bu günkü Yozgat şehrinin bulunduğu bölge eski dönemlerde yerleşim yeri olarak kullanılmamıştır. Şehrin kuruluşu XVIII. Yüzyılda Çapanoğulları tarafından gerçekleştirilmiştir. Şehirde Müslüman, Ermeni ve Rumlar uzun yıllar huzur içinde yaşamıştır. XIX. yüzyılda Osmanlı Devleti, siyasi açıdan karışık bir donem yaşamıştır. Bu zamanda Yozgat, Ankara Vilayeti' ne bağlı bir sancak durumundadır. Yozgat'ın Ermeni nüfusunun yoğun olduğu Boğazlıyan, Akdağmadeni gibi kazalarda kanlı olaylar yaşanmıştır. Buralarda önce Rusya'nın daha sonrada İngiltere'nin kışkırtmaları sonucunda Hınçak Ermeni Komitesi bir çok olay çıkarmıştır. Osmanlı Devleti' nin Birinci Dünya Savaşı' na girmesi ile Yozgat'taki Ermeni faaliyetleri de artmıştır. Osmanlı Devleti'nin genelinde gayrimüslimler tarafından başlatılan isyanları önlemek için hükümet yetkilileri 1915'de Tehcir kararı almıştır. Bu karar hiçbir halkı doğrudan hedef almamıştır. Ülke sınırları içinde yer değiştirmeyi ön gören karar, pek çok sayıdaki uygulama ve yerleştirme kanunları ile yürürlüğe girmiştir. Bu dönemde Yozgat'ta bazı memurların tehcir ile ilgili suiistimalleri görülmüş ve bu kişiler Divan-ı Harbi Örfi'ye sevk edilmişlerdir. Birinci Dünya Savaşı'nı kaybeden Osmanlı Devleti, Mondros Ateşkes AnÜaşması'nı imzalamış ve İtilaf Devletleri' nin baskıları sonucu hem tehcire uğrayanlar geri çağrılmış hem de Divan-ı Harbi Örfiler oluşturularak tekrar tehcir ile ilgili sanıklar yargılanmıştır. Bu yargılamaların ilki Yozgat yargılamaları olmuştur. Boğazlıyan Kaymakamı Mehmet Kemal bey ve pek çok devlet memuru yargılanmış ve idam dahil bir çok cezaya çarptırılmışlardır.Vffl Sevr Bans Antlaşması ile içinde Yozgat'ın da bulunduğu Anadolu'da bir Ermeni Devleti kurulmak istenmiş fakat Lozan Barış Antlaşması ile buna imkan verilmemiştir. Lozan Barış Antlaşması ile Turk tarihinde Ermeni meselesi bir müddet içinde olsa ortadan kaldırılmıştır. lifi. TOSKÖGB »Ti fÇUEOü^ ltQKÂlMAffT*WOB WERKE&

K ARMENIAN'S IMMIGRATIONS AND THEIR JUDGEMENTS IN YOZGAT AND IT'S SURROUNDINGS (1914-1923) The arean which the city of Yozgat is settled at present was used as settlement in old periads. The establishment of the city was realised by 18'th century by Çapanoğullan people who were Moslems, Greeks and Armenians lived in peace for many years. In 19'th century, the Ottoman Empire came face to face with a complex period in a political view. Yozgat, which depended on the city of Ankara, was a province at that time. There were many bloody events in Boğazhyan and Akdağmadeni, Yozgat. The committee of Armenia provoked many incidents because of the provocations of Russia and England. After the Ottoman Empire joined the World War I., Armenians increased their incidents. Li 1915, the Ottoman Empire took the decision of immigration in order to prevent the mutinies which were started by a group of people who were not Moslem. That decision wasn't directly targeted on any public. The devision which intended the displacement in the boundaries of the country came into force with a lot of opplications and accommodation laws. At that time, many abuses about immigration which were made by some officals were seen in Yozgat and those officals were driven to Court Martial The Ottoman Empire, losing the World War Î. signed Mondros Cessation Treaty. The people who had to immigrate were recalled and those people were judged by forming new Court Martials because of the tyranny of Entente Powers. The first judgement took place in Yozgat Mr. Mehmed Kemal, the governer of Boğazhyan and many officals were judged and inflicted death penalty and so on. Although Armenians wanted to establish a country with the help of Sevr Peace Agreement, Lozan Peace Agreement didn't make it possible. The matter of Armenia even for a short time abalished was with Lozan Peace Agreement in the history of Turk.