20. yüzyıl başında Tatarlarda kimlik arayışı ve diğer Türk topluluklarıyla ilişkiler

Abstract

m ÖZET Rusya imparatorluğunun müslüman halklarından Tatarlar Kazân'ın Rusya tarafından fethinden, itibaren: çeşitli bölgelere göç etmişlerdir. İmparatorluk büyüdükçe Tatarların gittikleri ve yerleştikleri yerler de anavatanlarından uzaklaşmaya başlamıştır. Bu süreçte Rus idaresmitt Tatarlara karşı politikası: değişiklikler geçirmiş, önceleri onları yeni fethedilen topraklardaki diğer müslüman halklarla ilişkileri kolaylaştıran aracılar olarak görmüş, bu aracılara ihtiyacı kalmadığr andan itibaren de `ilk kolomzatörier` olan Tatarları devreden çıkacmaya: çalışmıştır. İlk dönemlerde Tatarların yeni yerlere göç etmeleri de özendirilmiş^ bunun, için çeşitli ayrıcalıklar tanınmıştır. Özellikle 19. yüzyılın ikinci yarısından itibaren Tatarların yeni yerlere yerleşmeleri, kökleşmeleri iyiden iyiye zorlaşmaya başlamıştır. Ancak daha önce Rusya'nın kenar bölgelerinde yerleşmiş olan Tatar cemaatleri eğitim yoluyla meydana gelen değişikliklere uyum sağlama çabasına girmişlerdir. Tatar cemaatlerindeki değişim ilişkide oldukları halkları, örneğin Kazakları da etkilemekte, iki halk arasındaki geleneksel ilişkiler da değişmektedir. İlişkilerin değişen niteliği ortaya çıkmaya başlayan milliyetçi hareketi de etkilemekte, aynı zamanda bu hareketten de etkilenmektedir. 1905 devrimi öncesi kültürel alanla sınırlt kalan modernleşme çabalan ve milliyetçilik devrimden sonra siyaset sahasına taşınmıştır. Bevrimhî ilk döneminde müshımanlar arasındaki hukuki ayrımlar kalkmış, hepsi eşit Rusya vatandaşları olarak haklarım savunma çabasına girmişlerdir. Daha önce Dini İdare bağlanımda hak arama çabasına girişen Tatarlar parlamentoyla birlikte bunu bütün Rusya ölçeğine taşımışlar, Dumada müslüman vekilleri biraraya getiren bir parti kurmuşlardır. Rus siyasetinin tutuculaşmasıyla Tatarlar Dumada tüm Rusya müslümanlannı temsil görevini üstlenmek durumunda kalmışlardır. Ancak sonuçta Tatar milliyetçiliği bir müü devletle birleşememiştir.