Ahmed-i Dai-Tercüme-i Tefsir-i Ebü`l-Leys es-Semerkandi: Nisa suresi (Giriş-metin-dizin-tıpkıbasım)

Abstract

ÖZET Elinizdeki tez, Ahmed-i Dâî'ye ait olan ve Nuruosmaniye kütüphanesinde 140-143 numarada kayıtlı bulunan Tercüme-l Tefsîr-i Ebü'l-Leys es-Semerkancft adlı eserin Nisa suresi üzerinde yapılan bir dil çalışmasından ibarettir. İslâm dininin temel kaynağım oluşturan Kur'an-ı Kerim üzerine yapılan çalışmalar büyük bir titizlikle yürütüldüğünden bu nitelikteki eserlerde hata büyük çapta azalmaktadır. Bu fikirden yola çıkarak Türk dili alanında yapılacak yüksek lisans tez çalışmasını yukarıda adı geçen eserden belli bir bölümün üzerinde yapmayı uygun bulduk. Dâî, bu eserinde Ebü'l-Leys es-Semerkandi'nin tefsir çalışmasını tercüme etmenin yam sıra esere eklemelerde bulunarak onu geliştirmiştir. XIV. yüzyıl sonu ile XV. yüzyıl Eski Anadolu Türkçesi ürünü olan tercümenin I. cildinde bulunan Nisa suresi 44 varaktan oluşmaktadır. Arapça ayetlerin altında tefsirleri verilerek meydana getirilmiş eserin tamamı harekesizdir. Bu çalışmanın birinci bölümünde transkripsiyonlu metin, ikinci bölümünde ise sözlük yer almaktadır. Sonunda da surenin tıpkıbasımı bulunmaktadır. Tezin metin kısmında, ayetlere bugünkü kullanıma göre numara verdik. Surenin anlaşılmasını kolaylaştırmak amacıyla noktalama yaptık. Sözlük bölümünde sözcük, deyim ve birleşikleri metinde kullanıldıkları yere göre anlamlandırdık. Bu kısmı alfabetik olarak düzenledik. Kelimeye ait içeriğin daha iyi anlaşılması için, gerekli gördüğümüz durumlarda metinden örnek cümle verdik. Türkçe olmayan sözcüklerin menşeini bulaMdiğimiz kadarıyla belirttik. Tezin sonuna eklenen tıpkıbasım, metnin karşılaştırılmasının yanı sıra, metin bölümünde yer verilmeyen Arapça ayetlere ulaşmamızı sağlamaktadır.

SUMMARY The present thesis is a linguistic analysis of the Surah al-Nisa from Terciime-i Tefsir-i Ebii'l-Leys es-Semerkandi (Translation of the Exegesis of Chapter al-Nisa [the Women] for Abu al-Lahh al-Samarkandi) by Ahmed-i Dai, which is registered in Nuruosmaniye kütüphanesi, no. 140-143. The Turkish works on the Holy Qur'an had been carried on with great attention and consideration by their authors, which resulted in minimal linguistic mistakes in the texts. For this reason, as an MA thesis, I decided to analyze Turkish language in that period by concentrating on a section of this work. The author, Dai, not only translated the Qur'anic Exegesis of Abu al-Laith al- Samarkandi but also expanded it by including additions on the translation. The language, which is used in the translation, belongs to the XIV. and XV. centuries Anatolia. It occupies 44 pages in the first volume of the book. The exegesis is provided under the Arabic verses. There is no vocalization mark in the entire text. İn the first section of the thesis, the transcribed text is provided; the second section includes a dictionary for the vocabulary used in the translatioa There is also the picture of the original manuscript of the surah, which I included at the and of the thesis. I have provided verse numbers in the text following the modern enumeration system. I have also put dots when required to make the understanding of the Arabic text easier for the readers. In the dictionary section, I provided the contextual meaning for the words and concepts as they are used in the text. The vocabulary is in alphabetic order. Examples are provided from the text when deemed necessary. If a word is borrowed from another language, the origin of the word is also mentioned. The original manuscript, which is added at the and of thesis, can be used to contrast the transcribed text with the original. It is also helpfull to find out the Arabic text of the Qur'anic verses which are mentioned in the text of the exegesis by Ahmed-i Dai.