Edebiyatımızda Sarıkamış Harbi (1914)

Abstract

Osmanlı Devleti'nin I. Dünya Savaşı'nda mücadele ettiği cephelerden biri KafkasCephesi'dir. Sarıkamış Taarruz Harekâtı (1914) bu cephede gerçekleşen, mevsim vecoğrafi zorluklar nedeniyle içinde birçok dramı barındıran bir mücadele olarak tarihegeçer. Yaklaşık 114.000 insan hayatını kaybeder. Türk tarihindeki diğer savaşlar gibiSarıkamış Harbi de, edebiyatımıza farklı açılardan yansır. Çalışmamızda SarıkamışHarbi'nin roman, anı, tiyatro ve halk şiirine nasıl yansıdığı incelenmektedir.Edebiyatçıların daha çok savaşın trajik yönleriyle ilgilendikleri görülür.Sarıkamış Harbi, incelediğimiz 23 romana çerçeve ve çekirdek vaka olmaküzere iki açıdan yansır. Söz konusu eserlerde kalıplaşmış bazı tem ve motiflererastlanır. Cephedeki askerin yaşadığı en büyük trajedi olan donma, tifüs ve diğerhastalıklar, kışlık kıyafet eksikliği, açlık, yağma, cephe gerisinde yaşanan maddi vemanevi sıkıntılar, Ermeni mezalimi, göç, esaret, Enver Paşa ve İttihat Terakkieleştirisi gibi.Yayımlanmış bazı askerî ve sivil anılarda da Sarıkamış Harbi'ni bulmakmümkündür. Biri sivil olmak üzere incelediğimiz 16 askerî anıda Sarıkamış Harbisavaş günlüğü şeklinde ele alınır. Savaşa katılan komutanların yanı sıra, Sarıkamışsonrası Doğu Cephesi'nde görev alan subayların da Sarıkamış Harbi'ndenbahsettikleri görülür. Bunlar arasında Ruslar'a esir düşenler, anılarında esarete genişyer verirler. İncelediğimiz yabancı asker anıları karşı tarafın savaş hakkındakideğerlendirmelerini içerir.Sarıkamış Harbi, tespit edebildiğimiz kadarıyla tek bir tiyatro eserindeçerçeve vaka olarak yer alır. İttihat ve Terakki eleştirisinin yapıldığı bu oyundaSarıkamış, yapılan büyük bir hata olarak değerlendirilir.Halk edebiyatına destan, ağıt ve türkü türleriyle yansıyan Sarıkamış Harbi,daha çok kahramanlık, ölümden kaynaklanan hüzün ve öfke gibi duygu kalıplarıyanında, cephe ve cephe gerisinde yaşanan sıkıntıların anlatımıyla yer bulur

One of the fronts where the Ottoman Nation was fighting the 1st World War is theCaucasian front. The Operation of the Offensive of Sarıkamış (1914) was realized onthis front and it is a historical event, a fight that included a lot of dramas due to theseason and to the geographical situation. About 144.000 persons died during thiswar. The Sarıkamış war is recalled in our literature like the other wars of the Turkishhistory. In our work we are studying the way the Sarıkamış War influenced and onthe novels, the memoirs and the folk poetry. The targic sides of the war mostlyinfluenced literature.The Sarıkamış War reflected, from two sides on the 23 of the novels that weexamined, as a frame event and also as a core event. In those literary works we findsome stereotyped themes and pattern. The greatest tragedies that soldiers had to liveon the front were frost, typhus and other diseases, lack of winter garments, hunger,sacking and the moral and physical difficulties that they had to face behind the front.Armenian atrocities, immigration slavery, and the criticism of Enver Pacha and?İttihat ve Terakki?The Sarıkamış War maybe found in some military and civil memoirs thatwere puplished. In 16 military memoirs that were examined by us (one of them wascivil memoir) the Sarıkamış War is narrated as diary, next to the high rankingofficers that were participating to the war, the officers that took part to the SarıkamışWar are also narrating the war. Among them, there are those who were takenprisoners by the Russian and they gave a large plays to captivity in their memoir. Thememoirs of the foreign soldiers that we examined included evaluations on the war,seen, this time, by the opposite side.As far as our researches have proved it to us, the Sarıkamış War has beenthe frame of a single theater play. In this play there is a criticism of the ?İttihat veTerakki? and the Sarıkamış War is evaluated as a big mistake that had been done.The Sarıkamış War that reftlected on the popular literature under shape ofsaga, elegiac works, epic poems and popular songs, is present in the literature withexpressions full of feelings, of bravery and exploit but also with sadness and rage aswell as all the sufferings that were lived over the front.