Türk siyasi tarihinde Adnan Menderes (1930-1960)

Abstract

1899'DA Aydın'da dünyaya gelen Menderes küçük yaşlarında önce babası Ethem Bey'i ardından annesi Tevhide Hanım'ı ve son olarak ablası Melike'yi kaybederek öksüz ve yalnız kalmıştır. Menderes'in yetişmesi, eğitimi veher türlü kişisel gelişimi ile bizzat baba annesi Fitnat hanım ilgilenmiştir.Fakat Menderes yalnızlık psikolojisini hiç bir zaman üzerinden atamamıştır.İlk örgün eğitimine İttihat Terakki mektebi ve Amerikan Kolejinde devam eden Menderes I. Dünya Savaşı şartları nedeniyle Lise eğitimini tamamlamadan askere alınmış, V. Ordu emrine Şam'a gönderilirken yolda rahatsızlanarak geri dönmüştür. Daha sonra Kurtuluş Savaşına da katılan Menderes İstiklal Madalyası ile onurlandırılmıştır.Kurtuluş savaşı sonrasında Aydın'da Çiftliğinin başına geçen Menderes yakın arkadaşı Ethem Bey'le tarım ile ilgilenmeye başladılar. 1928'da Evliya zadelerin Kızı Berrin Hanım ile evlenen Adnan Bey, Soyadı kanunu sonrasında önce `Ertekin` soy ismini almışsa da daha sonra `Menderes` olarak soyadını değiştirmişti.Adnan Bey'in siyasete girişi 1930 Serbest Cumhuriyet Fırkası'yla oldu. SCF'nın kapatılması üzerine siyasi hayatına Cumhuriyet Halk Partisinde devam ettiren Adnan Bey, Atatürk'ün Aydın ziyareti sonrasında Atatürk'ün bizzat isteğiyle Aydın Milletvekili olarak 1931'de Meclise katıldı. 1931-1945 yıllarında CHP içerisinde, parti teşkilatında ve meclis alt komisyonlarında pek çok görev yaptı. Menderes'in siyasette yıldızı 1945 Bütçe görüşmeleri ve `Dörtlü takrir` ile parladı.CHP içerisinde siyaset yapma imkânı kalmayınca dört arkadaşı ile birlikte 1946'da Demokrat Parti'yi kuran Menderes, Parti yönetiminde önemli sorumluluklar aldı. Çok Partili Hayatın bu geçiş sürecinde önemli katkılar sağladı. Menderes asıl önemli hizmetlerini 1950-1960 yılları arasındaki Başbakanlık döneminde yaptı. Menderes'in laiklik, ekonomi,basın, asker ve bürokrasi gibi pek çok alanda görüş ve faaliyetleri mevcuttur.27 Mayıs 1960 askeri müdahalesiyle görevden uzaklaştırılan Menderes 17 Eylül 1961'de Yassıaada mahkeme kararıyla idam edildi.

Born in 1899,in Aydın,just as a child,Menderes lost firstly his fther,Ethem Bey,then his mother,Tevhide Hanım and finally his sister,Mekike so he became orphaned and and and left alone.His grandmother,Fitant Hanım,brought him up in addition,she dealt with his education and all the personel developmentsin person.Yet,he never could overcome loneliness psychology.Having continued his formal education in İttihat Terakki Mektebi and Amerikan Koleji,Menderes was dropped out of school before fullfilling high school due to the conditions of World War Second and also recruited.While he was on the way to Şam,to the order of Fifth Army,he felt unwell and came back.Then he joined the war of liberty and he was honoured with the medal of liberty.After the war,taking the helm of his farm in Aydın,Menderes began to deal with agriculture with his close friend,Ethem Bey.Adnan Bey who married Berrin Hanım,the daughter of The Evliyazades,changed his surname which had been `Ertekin` before the Law On Family Name.His engaging in politics happenedn with 1930 Serbest Cumhuryet Fırkası.After SCF closed,he continued his political life with Cumhuriyet Halk Partisi and with Atatürk's desire,he went into parliament as the deputy of Aydın in 1931.Between 1931 and 1945,he served in various positions at not only CHP,party machine but also paliament committee.He was in the ascendancy with the Budget Discussions and `Dört Takrir`.Whwn no opportunity left for politics in CHP,Menderes,whom organized Demokrat Parti in 1946 with his 4 friend,took remarkable resposibilities in the head of party and made significant contributions to the Multiple Party System.As the prime minister,Meneres performed his great services between 1950 and 1960.He had so many aspects and actions in secularism,economy,press,military and bureacracy.Removed from office with the 27 Mayıs 1961 Coup,Menderes was executed with the decree of Yassı Ada Court.