Cumhuriyet Öncesi sanat tarihi yaklaşımları: 1850-1923 sanat tarihi yayınları üzerine bir inceleme

Abstract

Cumhuriyet Öncesi Sanat Tarihi Yaklaşımları başlığını taşıyan bu tez sanat tarihinin henüz müstakil bir bilim dalı haline gelmeden önceki dönemini (1850-1923) incelemektedir. Günümüzde sanat tarihi disiplini içerisinde incelemiş olduğumuz konulara dair ilk Türkçe matbu metinlerin ülkemizde ne zaman ortaya çıktığını ve dönemin entellektüel ilgisinin öncelikli olarak hangi konularda yoğunlaştığını belirlemeye çalışmıştır. Bunun için 1850-1923 Arası Sanat Tarihi Yayınları Üzerine Bir İnceleme şeklindeki açıklayıcı bir alt başlıkta taşımaktadır.Tezde dönemsel ayrım Cumhuriyet öncesi, tarihsel kesit ise 1850-1923 yılları olarak belirlenmiştir. Zihinsel kırılmaların yaşandığı ve bilimsel araştırmaların yön değiştirdiği bir dönem olan 19. yüzyıl pek çok sosyal bilim yanında sanat tarihi için de bir dönüm noktası olmuştur. Âsâr-ı atîka karşısında ki bakış açımızın değişmesiyle birlikte artık eskiye ait eserlerin araştırılmasının önemi de yavaş yavaş kavranmıştı. 1850'li yıllardan itibaren de bu alanda telif ve tercüme edilen eserlerle sanat tarihi literatürü gelişmeye başlamıştır.Bu döneme ait ve araştırmamızın kapsamına giren 59 kitap incelemeye konu olmuştur. Önce bu eserlerin ortaya çıkışını etkileyen ve onlara fon teşkil eden tarihsel dönem hakkında bilgi verilmiştir. Sonrasında eserler konularına göre ayrıştırılarak kendi içerisinde kronolojik olarak ayrıntılı bir şekilde değerlendirilmiş, yazarları ve mütercimleri hakkında bilgi verilmiştir. Sonrasında kitapların yayın kronolojisi ve yıllara göre konu dağılımı, konu türleri ve oranları, yazar kadrosu, çeviri ve birden çok dilde yayınlanan eserler, yayın yapan kurum ve cemiyetler hakkında değerlendirmeler yapılarak elde edilen bulgular sonuç kısmında bir araya getirilmiştir.Bu çalışmayla Cumhuriyet öncesi sanat tarihi yazıcılığımız ayrıntılı bir biçimde ortaya çıkarılmıştır. Bu dönemde ortaya çıkan kitaplar konu ve türlerine göre genel konulu sanat tarihi, mimari tarihleri, sözlükler, monografiler, nümismatik, müze katalogları ve rehberleri, epigarfi ve şehir rehberleri başlıkları altında toplanarak bütüncül olarak ele alınmıştır. Ayrıca kitapların ortaya çıkış sebepleri göz önünde bulundurularak yazarların konulara olan yaklaşım biçimleri de değerlendirilmiştir.

This thesis, titled as ?Pre-Republic Approaches to Art History?, analyzes the previous period of art history (1850-1923) which it has not become an independent branch of science yet. The study aims to determine when the first texts about the issues which have been examined today in the discipline of art history were printed in Turkish and what matters are primarily concentrated by the intellectual interest of our country. For this purpose, a descriptive sub-title, ?A Study on the History of Art Publications between 1850-1923? is used.The thesis focuses on the pre-Republic era as the time period and the years of 1850-1923 as a historical cross-section. 19th century, in which scientific research has changed its directions and intellectual fractures have occurred, was a turning point in many social sciences as well as art history. With the change of approach to the Asar-ı Atika, the importance of studying the works of past became gradually obvious. From 1850s, the literature of art history has developed with the original studies and translations.Fifty nine books related with the scope of the study and the period has been the subject of our research. First, some information about the historical period which constituted the background for the books and influenced them is provided. After that, the books are classified according to their topics and examined in chronological order in detail and more information is given about the authors and translators. The information about publication chronology and subject dispersion according to years, subject types and rates, author staff, translation and multi-lingual books, publishing instutions and associations are evaluated in the conclusion section of the thesis.With this study, a detailed pre-Republican art historiography is revealed. The books of the period are evaluated according to their subjects and types as a general history of art, architecture, history, dictionaries, monographs, numismatics, museum catalogs, guides and city guides under these headings and they are discussed as a whole. Additionally authors? approach to the subjects regarding with the reasons for the emergence of these books are evaluated.