Eski Anadolu Türkçesine ait bir manzum hikaye mecmuası: İnceleme-metin-çeviri-dizin ve tıpkıbasım

Abstract

Eski Anadolu Türkçesine Ait Bir Manzum Hikâye Mecmuası adını verdiğimiz bu çalışma Arap alfabesiyle yazılmış, İslamî devreye ait ve Eski Anadolu Türkçesi dil özellikleri taşıyan bir manzum halk hikâyeleri mecmuası üzerine doktora tezidir. Çalışmanın konusunu oluşturan eserin bilinen tek yazma nüshası Ankara Milli Kütüphane Adnan Ötüken İl Halk Kütüphanesi Yazmalar Koleksiyonu 06 Hk. 1871 numarada kayıtlıdır. Eser, on sekiz manzum hikâye ve dörtlükler halinde yazılan bir destandan oluşmaktadır. Manzum halk hikâyeleri daha çok Türklerin İslamiyet'e geçiş döneminin özelliklerini yansıtmaktadırlar. Bu eserler, genellikle şekil olarak Divân Edebiyatı'na içerik olarak ise Halk Edebiyatı'na yakındırlar. Bu hikâyeler, daha çok eski Türk kültürünü ve destancılık geleneğini çok iyi bilen ?şeyyâd, meddâh, fâkih, kıssa-hân vb.? adlar verilen şairlerce oluşturulmuş ve halk meclislerinde okunmuştur. Basit halk ruhuna göre oluşturulan bu eserlerde ele alınan konular genellikle dinî-kahramanlık veya dinî-ahlâkî ve tasavvufî bir çizgidedir. 13-15. yüzyıllarda gerek Anadolu, gerekse Orta Asya'da çok yaygın olarak görülen bu hikâyelerde amaç insanlara bir coşku ve heyecan vermek, ayrıca İslâm dini ile ilgili bazı dinî ve ahlâkî bilgileri insanlara basit bir şekilde öğretmektir.Manzum halk hikâyelerinin Türk dili ve edebiyatı için en büyük önemi, bu tür hikâyelerde son derece sade, akıcı ve canlı bir halk dilinin kullanılmasıdır. Değişen zamanları, eski ve yeni şekilleri yansıtan bu dil, içinde deyimler, atasözleri, ağız özellikleri ve arkaik unsurları çok yoğun bir şekilde barındırmaktadır. Bu eserler üzerine yapılacak çalışmalar hem Türk halk kültürünün derinliğini, hem de Türk dilinin zenginliğini ortaya koymak açısından büyük önem arz etmektedir.Eski Anadolu Türkçesine Ait Bir Manzum Hikâye Mecmuası üzerine yaptığımız bu çalışma dört ana bölümden oluşmaktadır: İnceleme, Metin ve Çeviri, Dizin, Tıpkıbasım. İnceleme bölümünde eserin adı ve içeriği, eseri oluşturan hikâyelerin çeşitli açılardan incelenmesi, eserin dil ve yazım özellikleri, eserin tür ve ölçü gibi şekil özellikleri, eserin yazma nüshasının özellikleri, sorunlu kelimeler üzerine notlar, dizinde yer alan kelimelerin istatistikî dökümü vb. konular üzerinde duruldu. Metin ve Çeviri bölümünde ise eserin transkripsiyonlu metni ve çevirisi yer almaktadır. Dizin bölümünde eserin söz varlığını ortaya koyan gramatikal dizini, ayrıca Arapça Dua ve İbareler Dizini bulunmaktadır. Tıpkıbasım bölümünde ise çalışmanın konusunu oluşturan eserin 198 varaklık resimleri yer almaktadır.Anahtar Kelimeler1.Türk Dili_Eski Anadolu Türkçesi 2. Hikâye_Manzum hikâyeler_Manzum halk hikâyeleri 3. Destan 4. Kıssa 5. Ceng-nâme 6. Mesnevi 7. Divân edebiyatı 8. Halk edebiyatı 9. İslâmiyet 10. Masal.

ABSTRACTThis work that we call as Magazine of stories in verse belonging to Old Anatolian Turkish, was written in Arabic alphabet, belongs to Islamic periods and a doctorate thesis on a magazine of folk stories in verse carrying the features of old Anatolian Turkish language. The only known written sample which composed the topic of the work is kept in Ankara National Library, Adnan Ötüken Public Library, within the collection of writings and in the number 06 Hk. 1871. The work is composed of 18 stories in verse and a legend written in quatrain. Folk stories in verse reflect more the features of the times of Turks converting into Islam. Those works are more like Classical Ottoman Poetry in form and they are more like folk literature in content. These stories are composed by the poets called as ?Sheyyad, Meddah, Fakih, Kıssa-han etc.? who know old Turkish culture and tradition of legends very well and are read in public councils. The issues seen in these works composed according to common public athmosphere are generally within the sufistic context of religious heroism or religious morality. The goal of these stories seen very commonly in both Anatolia and Central Asia is to create joy and excitement among people and to teach them in an easy way some certain religious and moral issues related to Islam.The striking importance of folk stories in verse for Turkish Language and Literature is the use of conversational language which is so simple, fluent and so alive. This language reflecting the changing times and new and old shapes of them densely includes idioms, features of sounds and elements of articulation. Studies to be made on these works are so important to demonstrate both the depth of Turkish culture and the richness of Turkish language.This study that we made on Magazine of stories in verse of old Anatolian Turkish is composed of 4 main parts: Analysis, Text and Translation, Index and Facsimile Edition. In the section of Analysis, name and content of the work, analysis of the stories making up the work according to various approaches, the features of writing and language of the work, features of the written sample of the work, notes on problematic vocabulary, the statistical data of the words in index etc are given importance. In the section of the Text and Translation, there is text and translation in transcription. In the section of Index, there are grammatical index that creates the presence of words and index of Arabic prayers and sayings. And lastly, in the section of Facsimile Edition, there are 198 pictures of the work that composes the content of the study.Key Words1. Turkish Language_Old Anatolian Turkish 2. Story_Stories in verse_Folk stories in verse 3. Legend 4. Parable 5. Battle Stories 6. Mathnawi 7. Classical Ottoman Poetry 8. Folk Literature 9. Islam 10. Fairy Tale.