Kuzeydoğu Anadolu Bölgesi`nde süt ürünlerinin imalat maliyeti ve pazarlanma şekli üzerine bir araştırma

Abstract

ÖZET Kuzey Doğu Anadolu Bölgesinde süt fabrikaları ve mandıraların imalat yöntemleri, çalışma esasları, teknoloji seviyeleri, mülkiyet ve kapasite kullanım durumları, pazarlama faaliyetleri, pazarlama kanalları ve pazarlama sorunlarının belirlenmesi çalışmanın amacını oluşturmaktadır. Ayrıca imal edilen pastörize süt, yoğurt, beyaz ve kaşar peynirinin imalat ve pazar maliyetleri, net gelir ve pazarlama marjının tespiti amaçlanmıştır. Kuzeydoğu Anadolu Bölgesindeki altı ilde (Ağrı, Ardahan, Artvin, Erzincan, Erzurum, Kars) Tarım İl Müdürlükleri Koruma ve Kontrol Şubelerinin denetiminde bulunan 1997 yılı kayıtlarına göre 8 süt fabrikası ve 87 mandıra olmak üzere toplam 95 işleme ünitesinden alınan veriler araştırmanın materyalini oluşturmuştur. Bu imalathanelerde tam sayım yöntemi uygulanarak anket yapılmıştır. Araştırma bölgesindeki imalathanelerde kullanılan teknoloji düzeyinin çok eski ve düşük olduğu belirlenmiştir. Bölgede çiğ süt üretiminin %82.6'sının Yaz aylarında, %17.4'ünün Kış aylarında gerçekleştiği tespit edilmiştir. Çiğ süt üretimi yetersiz ve mevsimlik dalgalanma fazladır. Bu nedenlerden dolayı da kapasite kullanım oranın düştüğü ve atıl kapasite sorununun meydana geldiği belirlenmiştir. İşlenen toplam çiğ süt miktarının %30.2'sini süt fabrikaları, %69.8'sini ise mandıralar işlemiştir. İmalat ve pazar maliyetleri; fabrikaların imal ettiği ürünlerde, mandıralardakinden daha yüksek bulunmuştur. Araştırma bölgesinde imal edilen pastörize süt ve yoğurtta beş, beyaz ve kaşar peynirinde ise sekiz pazarlama kanalı tespit edilmiştir. Fabrikalara çiğ süt satan çiftçilerin geliri, mandıralara satış yapanlardan daha yüksek olduğu belirlenmiştir. İmalatçı, toptancı ve perakendeci geliri, mandıraların imal ettiği ürünlerde fabrikalara oranla daha yüksek bulunmuştur. Ülkedeki ve dolayısıyla bölgedeki sütçülük sektörünün gelişmesi için süt ürünleriyle ilgili ithalatın kesinlikle yapılmaması, çiğ süt üretim miktarını artırıcı tedbirlerin alınması gerekmektedir. Çiftçilerin çiğ süt üretim miktarını artırabilmeleri için kendilerine kontrollü devlet desteğinin sağlanması ve üretilecek çiğ sütün tatmin edici fiyattan satın alınmasının garanti edilmesi önerilmektedir.

SUMMARY The manufacturing methods of milk products, principles at work, technology level, ownership and capacity usage, marketing activities and canals and marketing problems of milk processing units in North East Anatolia Region were determined. Manufacturing and market costs of the milk products (fluid milk, yogurt, white and cheddar cheese) and their net return and marketing margin are also determined. Data collected from 95 milk processing units inspected by Ministry of Agriculture Agents in North-East Anatolia Region including Ağrı, Ardahan, Artvin, Erzincan, Erzurum and Kars provinces were the material of the study. Whole counting sampling method is used for surveying. It is determined that technology level used in milk processing units were old, raw milk production level is insufficient and waves from season to season. It is determined that 82.6 and 17.4 percent of total row milk is produced in Summer and Winter months respectively. For this reason, capacity usage ratio is low and the problem of idle capacity occurs in the region. Milk processing plants and small processing units processed 30.2 percent and 69.8 percent of total raw milk processed respectively. Manufacturing and market costs in milk products produced by milk processing plants were higher than in those manufactured small processing units. Five marketing canals in fluid milk and yogurt and eight marketing canals in white and cheddar cheese were determined in the region. The income of the farmers sold their milk to milk processing plants was found to be higher than the income of those sold their milk to small processing units. The income of manufacturer, wholesaler and retailer of the products manufactured by small processing units was higher than those of the products manufactured by processing plants. In conclusion, import of milk products must be prohibited and the amount of raw milk production should be increased by enacting good sound policies to have economic improvement in the dairy sector. To increase raw milk production, it is necessary to subsidy farmers, to control these subsidies and to set up support price at sufficient amount.