578 ve 579 nolu nüfus defterlerine göre Kartal kazasının demografik ve sosyal yapısı (1831 – 1840)

Abstract

Bu çalışma, Başbakanlık Osmanlı Arşivi tasnifinde bulunan 578 nolu müslim defterleri ile 579 nolu gayrimüslim defterlerine dayalı olarak hicri 1248-1256 (Miladi 1833-1840) yılları arasında Bolu Eyaleti, İzmit Sancağı'na bağlı Kartal kazasının demografik ve sosyal yapısını incelemektedir. Mezkûr tarihler arasında, Kartal kazasında yaşayan insanlar Müslim ve gayrimüslim olarak iki ayrı defterde kayıt altına alınmıştır. Sayım, hicri 1248 tarihinde yapılmıştır. Bu tarih, miladi olarak 1833 tarihine denk gelmektedir. İncelenen defterler ile 1833-1840 tarihleri arasında Kartal'a bağlı toplam 20 yerleşim yeri olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca bu yerleşim yerlerinde yaşayanların sayısı (erkek nüfus) ve bu kişilerin akrabalık ilişkileri, yaşları, meslekleri ve sosyal durumları gibi veriler de elde edilmiştir. 578 ve 579 nolu defterlerdeki veriler istatistiki yöntemlerle analiz edilerek, Kartal kazasında yaşayan insanların demografik bilgilerine ve Kartal kazasının sosyal yapısına ait değerli bilgilere ulaşılmıştır. Bunun yanında, ilgili defterlerdeki verilere ve özel ibarelere göre, Osmanlı Devleti'nin bu sayımlarla ulaşmak istediği amaçlardan birinin Müslümanlardan askerlik yapabilecek olanları tespit etmek olduğu anlaşılmıştır. Sayımların diğer bir amacının ise gayrimüslimlerden alınacak cizye vergisini tespit ve takip etmek olduğu sonucuna varılmıştır.

This study analyzes demografic and social structure of Kartal town which belongs to Bolu Province, İzmit Sanjak between AH 1248 – 1256 (Gregorian 1833 – 1840) as based on 578 numbered muslim and 579 numbered non-muslim book which located at the Prime Ministry Ottoman Archives.Between the aforementioned date, people lived in Kartal town were recorded in two separate books as muslim and non-muslim. Census was made on the date of AH 1248. This date corresponds to the Gregorian date in 1833. According to these records, 20 settlements connected with Kartal between 1833 -1840 is identified. In addition, Data such as population (only male) lived in and their proximity, ages, physical and social situations are also obtained.Demografic and social information about people lived in Kartal has been reached by analyzing data in 578 and 579 numbered books with statistical methods. Besides, It is concluded according to data in 578 and 579 numbered books and special phrases that one of the aim of Ottoman Empire was determining muslims can do military service. It is understood the other aim of the censuses is determining and tracking, non-muslim can give capitation tax.